Ach

gnie piękny widok, da się przeczuć kosmiczna harmonia, albo biegnące wydarzenia, choćby bolesne, ułożą się w zachwycający proporcjami wzór: żeby rano podnieść się z łóżka i umyć zęby, trzeba mieć w sobie ogromnie dużo heroizmu albo, pod jakąś postacią, środek znieczulający na podorędziu. Nie mam żadnego dowodu, że świat jest strasznym i pięknym spektaklem (a więc że jego groza ma granice). Co więcej, rzeczywistość daje się opisać, wytłumaczyć bez zewnętrznych względem niej odniesień. Do poruszania się w obrębie rzeczywistości służy człowiekowi rozum, sprytny komiwojażer tego świata. Natura świata jest rozumna i, w pewnym sensie, nieludzka: to znaczy poddaje się ludzkiej racjonalności i jest całkowicie niema, jej milczenie jest jedyną odpowiedzią na te wszystkie pytania, wątpliwości, błagania, wreszcie wrzaski, które człowiek wydaje z siebie, tęskniąc za ciepłem, bezpieczeństwem, sprawiedliwością i miłosierdziem. Nic mniej racjonalnego niż ta tęsknota, a przecież ona jest też, jak rozum, głęboko ludzka. I jeśli twierdzę, że świat jest nieludzki, to mam na myśli, że odpowiada tylko części człowieka, skłania go do samookaleczenia. Podsuwa fałszywą antropologię. Mówi jak Mefistofeles, książę tego świata: ,,Dam ci szczęście, jeśli zrezygnujesz ze swojej duszy", ze wszystkiego, co nie jest w tobie chłodnym rozumem, obojętnym wobec aksjologii. Tak się oferuje szczęście bez przyszłości (,,Trwaj chwilo, jesteś piękna"). Wszystkie racjonalne, naukowe argumenty są po tej stronie. (Dlatego właśnie gniewają mnie próby pogodzenia religii z rozumem: bo to jest podjęcie gry z przeciwnikiem, który podsuwa znaczone karty i musi wygrać). Iluzja spektaklu jest stuprocentowa. To, iż przeczuwamy ten sto pierwszy procent, stanowi jedyny ślad, że ostatecznie pochodzimy skądinąd, że drzemie w nas niejasne wspomnienie, niejasna świadomość bytu spoza granic rzeczywistości. Tak rozumiem słowa Koheleta - ,,Marność nad marnościami i wszystko jest marność": ,,Dekoracje, to wszystko dekoracje"; ,,Ciesz się, młodzieńcze, w młodości swojej, ale pamiętaj, że po wszystkim zapalą się światła i zobaczymy się takimi, jakimi jesteśmy naprawdę". Jeśli jednak świat jest spektaklem, nasuwa się pytanie o Twórcę przedstawienia. R e ż y s e r Kim jesteś? Zdarzają się chwile, kiedy Twoja obecność jest oczywistością. Wołamy wtedy do Ciebie ,,z głębokości" (nieszczęścia lub winy), ślemy w Twoją stronę słowa podziękowania albo - czego, zdaje się, nie przewiduje chrześcijańska ortodoksja - uśmiechamy się, nieraz krzywo, z Twoich żartów. Tak, mam Cię za Osobę, której nieobca jest skłonność do żartów, choć Twoje poczucie humoru odbiega mocno od ludzkich standardów. Na ogół milczysz - co boli, bo jeśli jesteś, musisz przecież widzieć, jak często sobie nie radzimy. Czyżbyś był zły? Zetknąłem się niedawno z propozycją rozwiązania owego skandalu milczącego Boga: że oto, gdyby się odezwał pełnym głosem, zniszczyłby suwerenność swojego stworzenia, zabiłby nas. Więc odzywa się w sposób ograniczony, niejako półgębkiem, przez aluzje, niejasne znaki, dwuznaczne zbiegi okoliczności. Nie dopuszcza żadnego rozstrzygającego dowodu na Swoje istnienie. W latach siedemdziesiątych podjęto próbę naukowego zbadania Całunu Turyńskiego, tej najświętszej relikwii chrześcijaństwa. Gdyby datowanie Całunu (metodą z użyciem izotopu węgla 14C) pozwoliło umieścić ów niezwykły ślad, jakby resztkę nie dość starannie posprzątanych rekwizytów, w epoce Chrystusa, mielibyśmy akceptowalny rozumowo dowód, że w Palestynie przed dwoma tysiącami lat doszło naprawdę do procesu wykraczającego poza ludzkie wyobrażenia. Ale wiek Całunu określono na lat siedemset, co tylko zaciemnia jego pochodzenie. Wydaje mi się to zgodne z Ewangelią, która, im bliżej Golgoty i Zmartwychwstania, tym konsekwentniej narusza poczucie zdrowego rozsądku - czyż nie? Tam, między Wzgórzem Czaszki a Wzgórzem Wniebowstąpienia, sfałdowała się przestrzeń, wszędzie indziej tak doskonale poddająca się uroszczeniom rozumu. Tam (począwszy od okrzyku: ,,Boże mój, Boże, czemuś mnie opuścił") nic nie ma sensu w ludzkim, zrozumiałym znaczeniu tego słowa. Jakżeby Całun mógł wnosić w to wszystko jakiś porzą Więc Bóg, jeśli jest, zostawia nas samych, wolnych, skazuje na straszliwą samodzielność. Czasem, gdy niektórzy z nas upadają, pozwala sobie zaledwie na pomruk zza chmur. Tak jak wtedy, gdy w noc po śmierci bliskiej osoby przyśni się jej powrót i czułe pożegnanie. Gdy tułającemu się po wynajętych mieszkaniach wypada ze skrzynki pocztowej (właśnie tego dnia, gdy cierpi może najbardziej) reklamówka firmy IKEA z ogromnym napisem: ,,Witaj w domu!". A przecież zawsze można pomyśleć, że to złudzenie zrozpaczonego umysłu. Przyn