Wymazywanie

Wielki hipnotyzujący monolog. Wykrzykiwane a czasem szeptane oskarżenie pod adresem własnej rodziny. Pełznięcie w dół z nadzieją na oczyszczenie.

Franz Josef Murau znajduje się w momencie przełomowym, giną jego rodzice. Jest to impuls do rozliczenia się z przeszłością. Żałoba zmienia się w seans wymazywania. Słuchamy oskarżenia pod adresem rodziny pełnej hipokryzji, ukrywającej swoje winy Austrii, ciemnej natury człowieka. Oskarżenie to nie ma jednak formy analizy, rzeczowe argumenty wymykają się kontroli, zamieniają w wyrzuty pełne nienawiści wypowiadane jednym tchem, na jednym oddechu. Monolog Franza jest gestem sprzeciwu wobec zakłamywania, zafałszowywania, samooszukiwania.

Bernhard tworzy w swojej powieści mizantropa XX wieku. Niebywała jest tu swoboda monologu wewnętrznego ale autor nie osiąga jej przez zabiegi formalne a przez dynamikę i plastyczność opisu. Ciągi skojarzeń podporządkowane są klimatowi powieści. Wielką rolę odgrywa tu siła niektórych detali wracających w kolejnych odsłonach książki. Obrazy przeszłości tkwią w bohaterze nakładają się na siebie, przecinają. Wymazywanie jest bardziej wymazywaniem obrazów niż treści.

Książka ta jest impulsem do sprzeciwu. Czyta się ją płynnie jak wezwanie do podniesienia buntu. Jednocześnie Wymazywanie ukazuje paradoks buntu. Franz Josef Murau aby pokonać zafałszowanie sam musi zafałszować swoje myślenie, wyolbrzymić wady przeciwnika, ustawić się na bezpiecznej pozycji, zamknąć się na inne poglądy. W książce Franz mówi, że najwięcej prawdy o ludziach mówią nam ich przypadkowe zdjęcia, robione z ukrycia a nie te na których się pozuje. Tymczasem Franz Bernharda to mściciel marszczący czoło i zaciskający zęby przed obiektywem aparatu. Książka pokazuje więc, że wymazywanie musi być ostateczne aż do wymazania samego siebie. Jedna z najbardziej inspirujących powieści XX wieku.