W cieniu wielkiej fali

awali do masy roztarte korzenie ketmii, nazywanej w Japonii tororo lub tororo-aoi, które były naturalnym materiałem wiążącym[14]. Dzięki niemu papier japoński był cieńszy, ale przy tym bardziej giętki i wytrzymały; co więcej, obecność tororo-aoi jest obecnie jednym z wyróżników dobrego washi. Cechą washi była również widoczna lekko włóknista struktura, której w żaden sposób nie maskowano[15]. Arkusze uzyskiwano poprzez wielokrotne zaczerpywanie masy papierniczej na bambusowe sita, rozprowadzanie i odcedzanie wody. Była to trudna metoda, zwłaszcza przy dużych rozmiarach stosowanych sit, ale pozwalała na kontrolowanie grubości otrzymanej kartki papieru. Japończycy w wykorzystywaniu papieru byli bardziej kreatywni niż Chińczycy i Koreańczycy. Z tego materiału wykonywano przesłony w przesuwnych ścianach, oklejano parawany, ściany domów, pudełka, a z lakowanego papieru tworzono lekkie, ale trwałe dekoracje samurajskich hełmów. Poza tym Japonia znała też papierowe ubrania, ozdoby, torby, parasole i latarnie[16]. Był to również popularny materiał do produkcji wachlarzy i zabawek - kultura ta utrzymała się praktycznie do dnia dzisiejszego (np. origami czy liczne rodzime gry karciane - iroha, hanafuda, menko). Około 1800 roku produkcją papieru zajmowało się aż 100 tysięcy japońskich gospodarstw[17]. Ciąg dalszy dostępny w pełnej wersji ebooka/książki. ___ [1] Oczywiście jest jeszcze doskonałe malarstwo, rzeźba i rzemiosło, np. ceramika, ale być może ze względu na koszty wykonania i wymiary przedmioty te nie trafiały do Europy w takiej ilości, jak lekkie i barwne druki. [2] C. D. Totman, Japan before Perry. A short history, Berkeley - Los Angeles - London 1981, s. 175. [3] G. W. R. Ward, The Grove Encyclopedia of Materials and Techniques in Art, New York 2008, s. 454-455; D. Hunter, Papermaking: The History and Technique of an Ancient Craft, New York 1978, s. 50; J. Asuncion, The Complete Book of Papermaking, New York 2003, s. 14. [4] D. Hunter, dz. cyt., s. 53. [5] D. Perkins, Encyclopedia of China: History and Culture. The Essential Reference to China, Its History and Culture, New York 2013, s. 111. [6] D. Hunter, dz. cyt., s. 53. [7] L. Frédéric, Japan Encyclopedia, Cambridge 2002, s. 158. [8] Pisząc ,,budda" małą literą, mam na myśli postacie, które osiągnęły oświecenie (stan buddy). Określenie ,,Budda" pisane wielką literą odnoszone jest do postaci Siddharthy Gautamy, czyli Buddy Sjakiamuniego (ok. 567-484 r. ), założyciela buddyzmu. [9] Bodhisattwa - w języku japońskim bosatsu [??], istota, która dąży do osiągnięcia stanu buddy, ale dla dobra ludzi wstrzymuje przejście w stan oświecenia, by pomóc ich wyzwolić. Bodhisattwowie mogą być postrzegani jako odpowiednik świętych w tradycji katolickiej - pełnią rolę przewodników i pośredników. [10] ??????:????, [dostęp: ]. [11] D. Hunter, dz. cyt., s. 53; An Outline History of Japanese Education: prepared for the Philadelphia International Exhibition 1876, New York 1876, s. 162; About Washi, Japanese Paper Place - the worlds largest selection of fine Japanese papers, [dostęp: ]. [12] Właściwie brusonecji (Broussonetia). [13] D. Hunter, dz. cyt., s. 57; T. Barrett, Japanese Papermaking. Traditions, Tools and Techniques, New York - Tokyo, 1983, s. 3. [14] H. Hiebert, The papermakers companion: the ultimate guide to making and using handmade paper, Pownal 2000, s. 73; T. Barrett, dz. cyt., s. 56-57; Sekishu Washi Kankan - Production Process, [dostęp: ]. Choć tororo-aoi jest nazwą rośliny, nazywano tak też samą masę. Śluz z tororo-aoi jest jadalny, dodawany jest do kamaboko (jadalnej masy rybnej) lub makaronu soba. [15] Uważa się, że jest to związane z japońską estetyką i umiłowaniem naturalnych materiałów. [16] T. Barrett, dz. cyt., s. 7. [17] Tamże, s. 17. Rekonstrukcja stanowiska drukarza z muzeum Edo-Tokyo Hakubutsukan. Z lewej baren, z prawej szczotki do nakładania farby (fot. autorka). Widok na oznaczenia na krawędzi strony przy rozchyleniu podwójnej złożonej i zszytej strony. Od góry tytuł publikacji, oddzielony czarnym znacznikiem numer zwoju, a poniżej oddzielony podwójną poziomą linią numer strony (fot. autorka, dzięki uprzejmości Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa w Grębocinie k. Torunia). Fotografia obrazująca grubość podwójnej strony japońskiej książki w świetle dziennym. Dobrze widoczna jest struktura czerpanego papieru (fot. autorka, dzięki uprzejmości Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa w Grębocinie k. Torunia). Grzbiety zszywanych książek. Uwagę zwraca tłoczony wzór papieru na okładkach (fot. autorka, dzięki uprzejmości Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa w Grębocinie k. Torunia).