Osobowość borderline charakteryzuje się chwiejnością emocjonalną, wahaniami nastrojów, niestabilnym obrazem własnego ja, silnym lękiem przed odrzuceniem, działaniami autoagresywnymi oraz chronicznym poczuciem braku sensu istnienia. Zaburzenia tego typu wymagają wielokierunkowego leczenia - długich lat psychoterapii, a nawet hospitalizacji.
Tak w wielkim skrócie można opisać osobowość typu borderline. Jak zwykle definicja encyklopedyczna brzmi dość sucho i trudno na jej podstawie uświadomić sobie rzeczywisty wymiar tej choroby czy też wyobrazić, z jakimi trudnościami musi na co dzień borykać się chory i jego najbliżsi.
Jan Paweł Krasnodębski w swojej książce pokusił się o zaprezentowanie osobowości borderline bodaj we wszystkich jej aspektach, natury skomplikowanych relacji interpersonalnych, jakie generuje, a także sposobów postrzegania otoczenia przez chorego - i vice versa.
"Taniec borderline" przedstawia losy pewnej rodziny, której każdy z członków w mniejszym lub większym stopniu dotknięty jest tym zaburzeniem.
Nestorzy rodu, Danuta i Czesław otrzymali w spadku ogromny dom. Wymarzyli sobie, że zamieszka w nim cała wielka rodzina - czwórka dorosłych dzieci ze swoimi rodzinami, siostra Danuty oraz przyjaciel Czesława. Nieoczekiwanie senior rodu ląduje w szpitalu z rozległym zawałem serca; wydarzenie to staje się pretekstem do walnego rodzinnego spotkania. Wkrótce zapada decyzja o wspólnym zamieszkaniu całej rodziny pod jednym dachem. Do świeżo wyremontowanego domu wprowadza się najstarszy syn Tomasz z żoną Elą i kilkuletnim Damiankiem. Para przeżywa kłopoty małżeńskie; on - typowy pracoholik, wypalony emocjonalnie, szukający nowych podniet; ona - uzależniona od kochanka, który jest jednocześnie psychiatrą i przyjacielem jej męża, o skłonnościach depresyjnych. Oboje nie potrafią nawiązać ze sobą dojrzałych, szczerych relacji; pochłonięci własnymi problemami zaniedbują synka.
Brat Tomka, Artur, jest magistrem filozofii uzależnionym od świata gier komputerowych, żyjącym w permanentnym oderwaniu od rzeczywistości. Jego dziewczyna Jaga nie może żyć bez halucynogenów, jest niestabilna emocjonalnie i bywa niebezpieczna.
Siostra Tomka i Artura, Aga, jest nimfomanką o skłonnościach sadomasochistycznych, pracuje jako dziewczyna na telefon. Jej kochanek Krzysztof podziela chore fantazje Agi, oboje przekraczają kolejne granice patologicznych zachowań.
Najmłodszy z rodzeństwa, Wojtek, to zadłużony po uszy hazardzista opętany tanatofobią i poczuciem braku sensu życia.
Jeśli chodzi o starsze pokolenie, sytuacja wcale nie przedstawia się lepiej; Danuta to nadużywająca alkoholu histeryczka, jej siostra Hanna jest niespełnioną pisarką - kleptomanką; Antoni, przyjaciel Czesława to były najemnik wojny bałkańskiej, który skrywa niejeden wstydliwy sekret, zaś głowa rodu, Czesław, dystansując się od spraw i problemów rodzinnych koncentruje się na realizacji własnych marzeń.
Do czego doprowadzi wspólne zamieszkanie ludzi o tak rozchwianych osobowościach? Czy będą potrafili ze sobą współegzystować, czy też decyzja ta doprowadzi do tragedii?
"Taniec borderline" to lektura, wobec której mam mieszane uczucia. Bohaterowie - wszyscy bez wyjątku - okazali się męczący i wyjątkowo antypatyczni. Drażnili mnie swoim zachowaniem i niezrozumiałym postępowaniem, irytowali kulawymi relacjami i gwałtownymi huśtawkami nastrojów. Mogę sobie jedynie próbować wyobrazić, jak ktoś do tego stopnia niestabilny emocjonalnie może być uciążliwy we współżyciu. Każdy z nich okazywał się uzależniony - od kogoś lub czegoś, miał skłonności samobójcze albo depresyjne, dążył do samozagłady, łatwo ulegał nastrojom i impulsom nie zważając na konsekwencje; niektóre zachowania wykazywały cechy obsesji lub psychozy. Dom na ulicy Jabłoni stał się miejscem symbolicznym, w którym każdy z bohaterów musiał stanąć twarzą w twarz z własnymi demonami i zmierzyć się z nimi w nierównej walce. Aby jednak przeżyć emocjonalne oczyszczenie, musieli wpierw sięgnąć dna.
Krasnodębski wyjątkowo realistycznie przedstawił studium osobowości typu borderline - poprzez ukazanie różnych obliczy choroby za sprawą poszczególnych członków rodziny. Na uwagę zasługuje sposób, w jaki tego dokonał: za pomocą narracji przypominającej psychodramę. Rewelacyjne posunięcie! Charakter zaburzeń idealnie oddaje język bohaterów: słownictwo, sposób mówienia, postrzegania i komentowania rzeczywistości. To głównie poprzez dialogi obserwujemy zachowania i emocje bohaterów, jak w dramacie scenicznym.
Psychodrama jest metodą psychoterapii polegająca na udziale chorego w zaimprowizowanym przedstawieniu teatralnym. Bohaterowie rzeczywiście odgrywają samych siebie, zaś specyfika tych ról nieubłaganie prowadzi ich ku eskalacji niepożądanych zachowań i emocji, katastrofie - i w końcu ku katharsis.
Jak na psychodramę przystało, także czytelnik uczestniczy w tym spektaklu - ma możliwość poznania własnych reakcji i snucia refleksji. Zmiany nastrojów bohaterów i jemu się udzielają, wzbudzają niepokój, destabilizują emocjonalnie. Nie opuszcza nas wyjątkowo realistyczne wrażenie współuczestnictwa w dramacie rozgrywającym się przed naszymi oczami, co jak przypuszczam, było zamierzeniem autora.
Nie spodziewałam się tego, nie byłam na to przygotowana - i poczułam się nieco dotknięta manipulacją, jakiej poddał mnie autor. Lektura wywarła na mnie ogromne wrażenie, co jednak dotarło do mnie dopiero po jej zakończeniu. W trakcie niejednokrotnie miałam ochotę cisnąć książkę w kąt, czułam zmęczenie bohaterami, intensywnością ich emocji, huśtawką nastrojów, wyraźnymi dążeniami do samounicestwienia. Ich perypetie i zachowania niepostrzeżenie wpłynęły na obniżenie mojego nastroju, co może dawać pewien przedsmak obcowania z borderline w rzeczywistości. Krasnodębski nie tylko zwraca uwagę na niebezpieczeństwa wiążące się w tym zaburzeniem, on pomaga je diagnozować. I to w sposób, na jaki nie można pozostać obojętnym.
Jeśli macie ochotę doświadczyć czegoś niezwykłego, a zarazem wybitnie realistycznego, zajrzeć w czeluście znękanego umysłu - zapraszam do lektury!
