Saga Puszczy Białowieskiej

Z książek jestem bardzo zadowolona.
A zakupów dokonuję wyłącznie w Gandalfie.

Ostatnio tyle mówi się o Puszczy Białowieskiej. Mam wrażenie, że w tej całej debacie politycznej i ekologicznej wokół niej zapomina się o jednej z najważniejszych polskich książek o Puszczy Białowieskiej. "Saga Puszczy Białowieskiej" Simony Kossak wydana po raz pierwszy już na początku XXI wieku (jednak teksty z niej pochodzące były publikowane już lata wcześniej) stanowi świadectwo życia w puszczy. Simona Kossak - biolożka z tytułem profesora, mieszkała w puszczy przez prawie 35 lat. Poznała dogłębnie jej faunę i florę. Napisała setki artykułów o przyrodzie. A jaka jest "Saga Puszczy Białowieskiej"? Magiczna, hipnotyzująca i porywająca... Nie trzeba być przyrodniczym maniakiem, żeby książka Kossak zachwyciła. To po prostu świetnie napisana historia puszczy... i choć jej głównymi postaciami są żyjące w niej zwierzęta - nie zabraknie nawiązań do pradawnych kultur, postaci i wydarzeń historycznych.

"Saga Puszczy Białowieskiej" to około dwudziestu porywających rozdziałów. Każdy z nich rozpoczęty jest krótkim opowiadaniem. Naprawdę dobrze i barwnie napisanym, które wprowadza nas w naturalne realia historii, które za chwilę zostanie nam opowiedziana. Wyobrażacie sobie historię o łowcy sprzed kilku tysięcy lat? Lub rytuałach magicznych pradawnych ludów? Wierzeniach dotyczących wilkołaków? Na pierwszy rzut brzmi to lekko kiczowato, ale w rzeczywistości... wcale takie nie jest. Simona Kossak zabiera czytelników w świat magicznej, pradawnej, ale także tej współczesnej puszczy. Te wszystkie opowiadania pozwalają zobaczyć Puszczę Białowieską nie jako rezerwat przyrody, ale niezwykły, jedyny w swoim rodzaju ekosystem, który istnieje od tysięcy lat. Jako puszczę, która stanowiła schronienie, miejsce ważnych wydarzeń i siedlisko zwierząt, które często są już na wyginięciu.

Po każdym opowiadaniu Simona Kossak już normalnie jako badaczka, a nie narratorka opowiadania opowiada o tym co chce nam przekazać. Historia wilków, tarpanów, borsuków, początków puszczy, sokołów, zagłady Jaćwingów... i wiele, wiele innych. To opowieść o tym jak Puszcza Białowieska była przez lata traktowana przez polskich władców, narody ją zamieszkujące, o jej faunie i florze. Z tego wszystkiego wyłania się obraz magiczny, fantastyczny ściśle związany z jej pierwotnością..., który z czasem zaczyna szarzeć. Dochodzi do coraz większych nadużyć ze strony ludzi - najazdy, wojny, wywózki zwierząt - giną lub znikają z puszczy kolejne gatunki... Puszcza staje się ładnie zagospodarowanym lasem i zaczyna tracić swój charakter.

Nie mogę powiedzieć, że jestem wielką przyrodniczką, ale w jakiś sposób jestem wrażliwa na piękno przyrody... przez to czytanie "Sagi Puszczy Białowieskiej" sprawiało mi czasami ból. Przemijalność przyrody w niej ukazana, jej degradacja. Puszcza, zwierzęta ukazane w książce Kossak są bardzo ludzkie, a ich los często przekreślany przez władzę, pieniądze... ich los jest jedynie kartą przetargową w wielkich rozgrywkach politycznych. A w książce Kossak nie chodzi o politykę, choć Kossak zawsze zabierała głos w kwestiach dotyczących Puszczy Białowieskiej i jej dalszych losów. Była głośną działaczką, miłośniczką przyrody, mamką dla wielu gatunków zwierząt, które starała się przywrócić puszczy. Najważniejsza w tej pozycji jest natura - piękna, a jednak będąca cały czas zagrożona.

W "Sadze Puszczy Białowieskiej" czytelnik znajdzie zdjęcia Simony Kossak, zwierząt, ale także rysunki gatunków, które są już na wyginięciu lub wyginęły. Książka Kossak, wnuczki Wojciecha i prawnuczki Juliusza Kossaka - malarzy, bratanicy Magdaleny Samozwaniec - pisarki oraz Marii Pawlikowskiej - Jasnorzewskiej - poetki, jest pozycją nie dość, że opisującą dzieje od czasów prehistorycznych po wydarzenia końca XX wieku, to także boleśnie prawdziwą także dzisiaj. Puszcza Białowieska nieustannie napotyka na kolejne przeszkody... a jej egzystencja cały czas jest zagrożona.

"Saga Puszczy Białowieskiej" Kossak to książka, w której wątki fabularne przeplatają się z historycznymi i z pracą stricte popularnonaukową. Pod wszystkimi tymi względami "Saga Puszczy Białowieskiej" jest dziełem niezwykłym. Bibliografia (ok. 400 pozycji) robi wrażenie. Nawiązania do historii Polski, kolei losu Puszczy Białowieskich, odniesienia do kronik Jana Długosza, historii polskich królów, polowań, które miały miejsce w puszczy... Z tego wszystkiego wyłania się pozycja prawdziwie monumentalna. I choć spotkałam się z opiniami, że jest to pozycja skierowana jedynie do przyrodników... nie zgadzam się z tym. To pozycja skierowana do osób wrażliwych, których interesuje otaczający je świat. W obecnej dyskusji toczącej się wokół puszczy - pozycja obowiązkowa.

Trudno ocenić tę książkę. Trudno o niej powiedzieć jednym zdaniem. Ale jednym słowem ta książka jest ?niezwykła?. Samo wydanie zasługuje na słowa uznania. Książka zawiera mnóstwo zdjęć Puszczy Białowieskiej, zwierząt, ale również Simony Kossak ze zwierzętami. Poza tym w książce znaleźć można wiele rysunków, rycin z życia Puszczy. Mamy tu obrazki z wypraw królewskich, gatunków, które niegdyś zamieszkiwały w Puszczy oraz mapy terenu i okolic. Książka jest naprawdę pięknie wydana. Obcując z samą książka ma się odczucie, że to coś wyjątkowego. Bo taka też była Simona Kossak. To ona przemawiała w imieniu Puszczy i matkowała zwierzętom. Znała każdy zakątek terenu, ale też całą historie od pradawnych czasów. I tak zaczyna się książka. Gdy na świecie panowały mrozy, zlodowacenia, a teren Polski był zalany i cofające się wody ujawniały nowe tereny wraz z nowymi formami życia. Z czasem powstała Puszcza Białowieska, w której mnożyła się zwierzyna i roślinność. Nie zagrażało jej nic, aż do czasów gdy królowie, różnych dynastii i pokoleń uprawiali polowania i pościgi. Wiele gatunków wyginęło bezpowrotnie, a inne w zastraszającym tempie zmniejszały swoją liczebność. Mimo wielu prób ich przywrócenia, w wielu przypadkach nie uzyskano pozytywnych rezultatów. Puszcza mimo swojej dzikości i rozległości sama nie umiała się obronić przed inwazją człowieka. To on stanowił największe zagrożenie dla przyrody i to w jej imieniu Simona Kossak stanęła do walki z bezwzględnością, bezmyślnością człowieka. Stała się głosem Puszczy.

Książka zawiera mnóstwo liczb, danych historycznych, faktów, zapisków powołujących się między innymi na kroniki Jana Długosza. Część każdego rozdziału zaczyna się zieloną czcionką co czyta się niczym powieść. Wymyślone, wykreowane postacie osadzone są w rzeczywistości Puszczy Białowieskiej, aby za moment przejść do właściwej części rozdziału, w którym autorka przytacza wiele faktów i informacji. Ta część jest niczym książka naukowa. Jednak czyta się ją bardzo przyjemnie. Duża ilość informacji nie przytłacza. Wzbogaca czytelnika o fakty, o których trudno byłoby się dowiedzieć samemu. ?Saga Puszczy Białowieskiej? to apel autorki o opamiętanie, o działania w kierunku zachowania dobra jakim jest dobro naturalne, bo jeszcze nie jest za późno by je ochronić przed złym działaniem. Autorka zwraca uwagę na dużą delikatność i ważność ekosystemu Puszczy. Książka mimo, że powstała wiele lat temu, nadal jest niezmiernie aktualna, w świecie gdzie trzeba walczyć o każdy ekosystem, o drzewa przed wycinką, czy nierozważne działania ludzi w obszarach naturalnych.

Bardzo ważna, mądra książka Polecam