Polska w przededniu członkostwa w unii europejskiej. Nadzieje i obawy

Opis produktu:

Wstąp
Zagadnienia związane z członkostwem Polski w Unii Europejskiej stały się na przełomie XX i XXI wieku najczęściej analizowanym i opisywanym tematem w różnych opracowaniach i studiach. Również bardzo wiele wypowiedzi i opinii osób publicznych dotyczy tej problematyki. Można z łatwością zauważyć, że przybliżanie się daty przyjęcia nowych członków powoduje lawinowy wzrost liczby publikacji, w których poszczególni badacze, politycy czy różne środowiska zawodowe, regionalne i lokalne przedstawiają swoje opinie w tej sprawie. Poglądy używane w tych opiniach dają podstawy do określania jednych jako "euroentuzjastów", innych jako "europesymistów", a jeszcze innych jako "eurorealistów", choć, o dziwo, tych ostatnich wydaje się być najmniej. Oznacza to, że strategiczna decyzja o przystąpieniu naszego kraju do struktur europejskich będzie oparta nie tylko na racjonalnych przesłankach, ale będzie także powodowana emocjonalnymi i często irracjonalnymi względami.
Nie będziemy w tej sytuacji wyjątkiem wśród społeczeństw wcześniej decydujących w ogólnonarodowych referendach o przystąpieniu do wspomnianej struktury. Podobne zachowania i postawy obecne były w społeczeństwach austriackim, fińskim, szwedzkim czy norweskim, jeśli przypomnieć tylko te, które uczestniczyły w podejmowaniu decyzji w ostatniej fazii rozszerzenia UE. Na różnych etapach debaty publicznej, jaka toczyła się w tych państwach, poziom emocji był różny - najwyższy w momencie rozpoczynania negocjacji akcesyjnych oraz w końcowej fazie debaty przedreferendalnej. Faza środkowa, różna w czasie w każdym z przypadków, była okresem dojścia do głosu specjalistów w poszczególnych dziedzinach, owych eurorealistów, przedstawiających społeczeństwu i elitom politycznym realny obraz zmian w poszczególnych sferach, związany z mającą nastąpić akcesją. Były tam wymieniane korzyści czy zyski, ale były również sygnalizowane obawy i ewentualne straty. W moim mniemaniu, ta faza racjonalnej, pogłębionej naukowej refleksji w debacie publicznej zdecydowała w znacznym stopniu o rezultatach referendów akcesyjnych, szczególnie w państwach nordyckich.
Sądzę, że w Polsce mamy obecnie sytuację odpowiadającą wyróżnionej "fazie środkowej". Bez szczegółowego jej zdefiniowania można przyjąć, że wszelkie ogólne hasła, uzasadnienia, skojarzenia i zaklęcia zostały już przez różne osoby i gremia wypowiedziane. Negocjacje akcesyjne zmierzają do końca, powstały i będą powstawać struktury mające tworzyć instytucjonalną więź Polski z instytucjami UE, trwa proces dostosowania polskiego prawa w poszczególnych dziedzinach do prawa europejskiego, kształcimy specjalistów mających w przyszłości objąć stanowiska w administracji publicznej i unijnej w związku ze wspólnymi przedsięwzięciami, podmioty gospodarcze sposobią się do konkurencji z tymi z państw Unii, nastąpił niewątpliwy wzrost wiedzy środowisk akademickich, polityków, menedżerów czy finansistów, a także zwykłych obywateli na temat zagadnień unijnych.
Obecny stan dyskusji publicznej, w której pojawiają się nie tylko opisowe, ale i analityczne studia naukowe w ramach poszczególnych specjalności, jest zasadniczym powodem przygotowania niniejszego opracowania. Zawiera ono rezultaty badań i studiów pracowników naukowo-dydaktycznych Kolegium Ekonomiczno-Spo-łecznego Szkoły Głównej Handlowej poświęconych różnym dziedzinom i aspektom, w których należy się spodziewać zmian w wyniku naszego przystąpienia do Unii Europejskiej. Zmiany dotyczą funkcjonowania gospodarki i jej podmiotów, sfery instytucji władzy centralnej, regionalnej i lokalnej, prawa i wymiaru sprawiedliwości, społeczeństwa oraz społeczności lokalnych i ich tożsamości, kultury narodowej czy polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.
Opracowanie w założeniu miało charakteryzować się interdyscyplinarnym podejściem do możliwych skutków i następstw wynikających z członkostwa. Dlatego znajdują się w nim zarówno ogólniejsze, jak i niekiedy wycinkowe i mające charakter przyczynków studia związane z założoną problematyką. Mimo braku wewnętrznego podziału treści można z łatwością określić szczegółowe kwestie będące przedmiotem zainteresowania autorów. Ogniskują się one wokół zagadnień konkurencyjności polskiej gospodarki i rodzimych przedsiębiorstw oraz warunków konkurencji w Unii Europejskiej. Podejmują problem przyszłości UE oraz zmian w systemie prawa wewnętrznego w kontekście implementacji prawa unijnego nie tylko w poszczególnych gałęziach prawa (prawo pracy, prawo gospodarcze, prawo cywilne), ale także zmian w obrębie prawa konstytucyjnego i funkcjonowaniu podstawowych instytucji systemu politycznego, na przykład Sejmu. Istotną część opracowania stanowią studia dotyczące projekcji zmian w społeczeństwie, jakie dokonają się stopniowo po akcesji, w tym tworzenia społeczeństwa informacyjnego, statusu kultury narodowej i priorytetu państwa w dziedzinie polityki kulturalnej. Nie sposób pominąć problemów tożsamości narodowej Polaków i dziedzictwa religijno-kulturowego, które ma wpływ na stosunek do Europy. Wzrośnie znaczenie polityki społecznej, bezpośrednio oddziałującej na znaczną część społeczeństwa, polityki prowadzonej przez instytucje państwowe. Od jej skuteczności w przyszłości może nawet zależeć potoczna opinia o zyskach i stratach spowodowanych członkostwem w Unii Europejskiej.Wyraźnie zostały zaakcentowane problemy systemu finansowego, bankowości i polityki monetarnej, szczególnie istotne w rozstrzyganiu o wcześniejszym lub opóźnionym przystąpieniu do strefy euro. Istotne zmiany nastąpią w polityce rozwoju regionalnego i lokalnego oraz zachowania środowiska naturalnego. Wydaje się, że szczególnie w dziedzinie rozwoju regionalnego oczekiwania niektórych grup społeczeństwa polskiego są nadmiernie rozbudzone. Podkreślenie w Karcie Praw Podstawowych UE zasady trwałego i zrównoważonego rozwoju rzuca nowe wyzwania ekologii, stwarza także możliwości nowego zdefiniowania roli sektora publicznego w gospodarce i społeczeństwie. Rozwój cywilizacyjny społeczeństw jest bowiem uzależniony nie tylko od sfery przedsiębiorstw i korporacji maksymalizujących swoje zyski na wolnym rynku, ale w coraz większym stopniu zależy od racjonalnych i nowoczesnych struktur współczesnych państw. Również od nowoczesnych rozwiązań i instytucji zależeć będzie nasz wpływ na decyzje podejmowane przez organy unijne, a szczególnie Rady Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej, na co wyraźnie wskazują autorzy artykułów. Członkostwo to także prawa i obowiązki związane z realizacją wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz przedsięwzięć w ramach trzeciego filaru, mające istotne następstwa dla społeczeństw i państw. W przypadku Polski będzie to miało znaczenie, mimo naszego członkostwa w NATO.
Reasumując, opracowanie zawiera szerokie, interdyscyplinarne spektrum problemów, które mogą się uzewnętrznić po przystąpieniu do Unii Europejskiej. Nie zawiera usystematyzowanych prób rozwiązań tych problemów, raczej je sygnalizuje, wskazując na mogące zaistnieć korzyści i obawy. Z pewnością gdyby zebrać dotychczasowe opracowania, które ukazały się w różnych ośrodkach akademickich w Polsce i za sprawą innych gremiów badawczych, dotyczące analizowanej problematyki, nie można byłoby sformułować tezy, że wszelkie aspekty przyszłej akcesji zostały przeanalizowane, a skutki zbadane. We wspomnianych państwach ostatniej fali rozszerzenia (np. w Szwecji) przez kolejne lata po akcesji ukazywały się opracowania dotyczące problemów i zjawisk, których nie brano pod uwagę w trakcie negocjacji, a także tych, które pojawiły się jako skutki integracji. Sądzę, że podobnie będzie w naszym przypadku, mimo że dysponujemy wiedzą o doświadczeniach (dobrych i złych) naszych sąsiadów znad Bałtyku. "Po szkodzie" będziemy znacznie mądrzejsi, co częściowo choćby usprawiedliwi zaniechania i pominięcia badawcze niniejszego opracowania.