Po Zagładzie. Stosunki polsko-żydowskie 1944-1947

Książka Marka Jana Chodakiewicza, amerykańskiego historyka polskiego pochodzenia, została w naszym kraju wydana jako odpowiedź na głośną i kontrowersyjną publikację „Strach” autorstwa socjologa Jana Tomasza Grossa. O ile jednak książka Grossa koncentruje się na przejawach rzekomo powszechnego po II wojnie światowej w Polsce antysemityzmu, to Chodakiewicz w „Po Zagładzie” stawia sobie cel o wiele bardziej ambitny, mianowicie chce ukazać faktyczne przyczyny leżące u podstaw licznych aktów przemocy o podłożu narodowościowym jakie zdarzały się nagminnie w latach 1944–1947. Co ciekawe, Chodakiewicz nie ogranicza się jedynie do przedstawienia agresywnej postawy ludności polskiej w stosunku do Żydów. Ukazuje także sporą ilość udokumentowanych przykładów kiedy to właśnie Żydzi, czy może ludność pochodzenia żydowskiego, dopu[...]a się morderstw na Polakach.
Nie dajmy się jednak zwieść pozorom. Nie jest to książka w żadnym stopniu antysemicka, czy choćby mająca zakwestionować martyrologię narodu żydowskiego i jego ciężkie położenie bezpośrednio po II wojnie światowej; sam autor jest zresztą członkiem amerykańskiej Rady Pamięci Holocaustu. Chodakiewicz przedstawia w sposób możliwie bezstronny wszystkie mechanizmy, które doprowadziły do eskalacji przemocy w budowanym przez komunistów państwie polskim, stara się odnaleźć przyczyny, które doprowadziły do nakręcenia spirali w[...]mnej nienawiści. Zajmuje się więc Autor problemem udziału Żydów w tworzonym przez komunistów aparacie represji, problemem zwrotu mienia żydowskiego, powszechnie występującym w owym okresie pospolitym bandytyzmem, wreszcie kwestionuje i dowodzi, iż to nie Narodowe Siły Zbrojne były głównym motorem napędowym występujących na ziemiach polskich przejawów antysemityzmu.
Główna wartość tej publikacji wynika z tego, że Chodakiewicz pisząc o temacie, który immanentnie wywołuje silne i skraje emocje, potrafi zachować konieczny w przypadku tak trudnych zagadnień chłód i dystans do opisywanych wydarzeń, co pozwala określić wizję przedstawioną w książce jako optymalnie obiektywną. Oczywiście praca, jako pionierska, zawiera wiele tez, które dopiero w toku dalszych mozolnych badań będą mogły ulec weryfikacji, lecz w żaden sposób nie umniejsza to jej wartości.