Mróz, głód i wszy

Ostatnie kilka/kilkanaście lat obfitowało w naprawdę liczną porcję badań historycznych dotyczących Żołnierzy Wyklętych. Masa odkrytych nowych dokumentów/śladów stała się podstawą do naprawdę licznych opracowań. Opisy działania antykomunistycznego podziemia są obiektem przeróżnych dyskursów historycznych, wywołując w społeczeństwie różnorakie emocje. Na temat konkretnych akcji/działań podejmowanych przez dane grupy wiemy więc całkiem sporo. Stosunkowo mało jest jednak wartościowych materiałów, które skupiałyby się na samym ?życiu? żołnierzy i próbie przetrwania przez nich każdego kolejnego dnia.

To właśnie taka tematyka stała się podstawą książki autorstwa Stanisława Płużańskiego. Autor stara się tutaj skonfrontować czytelnika z masą codziennych problemów żołnierzy, które dla kogoś współczesnego mogą wydawać się dość trywialne. Całość treści opiera się zarówno na licznych materiałach pisanych, historycznych opracowaniach IPN, nowo odkrytych dokumentach oraz wywiadach z czternastką kombatantów (którzy chyba są najlepszym źródłem wiedzy na temat życia Wyklętych).

Książka składa się z dziesięciu rozdziałów, poruszających różnorakie kwestie psychologiczno-społeczne. Na samym wstępie autor przygotował krótkie, ale treściwe wprowadzenie, pozwalające na zapoznanie się z ogólnym zarysem oddziałów partyzanckich w Polsce po zakończeniu II Wojny Światowej. Tematyka kolejnych części książki jest bardzo rozbudowana i pozwala ona na dość szczegółowe zobrazowanie sobie funkcjonowania członków antykomunistycznego podziemia. Zostaje tutaj poruszona między innymi tematyka uzbrojenia/umundurowania, podstawowych warunków życia (w tym jakże przyziemnej higieny), zdobywania jedzenia, mobilności jednostek, zakwaterowania, relacji z ludnością cywilną, dyscypliny, dbania o morale żołnierzy, kończąc na konkretnych przykładach akcji i walk z wrogiem. Z całości tekstu maluje się obraz naprawdę trudnego ?życia? (co najlepiej oddaje sam tytuł książki: Mróz, głód i wszy) i wielu poświęceń w imię wymarzonej lepszej przyszłości.

Ważną zaletą publikacji jest fakt, że autor stara się zachować obiektywizm i wierność historycznym realiom. Nie pozwala on sobie, aby przekazywane przez niego treści były naznaczone wyraźnymi śladami jego własnych przekonań czy pewnymi krążącymi od lat ?legendami?. Nie zawsze wszystko jednak jest tutaj idealne. Przykładowo w rozdziale dotyczącym kontaktów z ludnością cywilną i podejmowaniu moralnie wątpliwych działaniań wojskowych, mógł on pokusić się o znacznie mocniejszą penalizację niektórych osób i nieanalizowanie ich działań (zbrodnia to zbrodnia, niezależnie od tego, kto ją popełnia). Na pewno jednak na plus należy zaliczyć to, że stara się on pokazać dwie strony przysłowiowego medalu, co nie zawsze jest standardem w przypadku krytyków działań Żołnierzy Wyklętych.