Mene-Mene-Thekel-Upharisim! Quasi una fantasia

� w powieściach Micińskiego. Także tematyka psychologiczna, znamienna dla modernistycznych utworów, nie jest obca pisarzowi. Zyskuje ona swe apogeum właśnie w ostatniej jego powieści, zaś przejawia się głównie w kreowaniu najgłębszej warstwy bohatera: osobowościowej (monologi, częste zwroty do własnej duszy itp.)[18]. Dyskursywna dążność do kwalifikowania utworów literackich w stosowne ramy gatunkowe lub rodzajowe nakazuje również powieść Mené-Mené-Thekel-Upharisim usytuować we właściwych kryteriach podziałowych. Trzeba jednak wcześniej rozważyć, czy powieść, która nie została w pełni zamknięta, może przynależeć do odpowiedniej formuły gatunkowej (być może wymaga stworzenia odrębnej), pozwalającej dokładnie określić jej strukturę. [1] Zob. Literatura Polska. Przewodnik encyklopedyczny, red. J. Krzyżanowski, Cz. Hernas, t. 1, wyd. III, Warszawa 1988 [hasło: Miciński Tadeusz, s. 662]. [2] Zob. B. Danek-Wojnowska, J. Kłossowicz, Tadeusz Miciński [w:] Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria V: Literatura okresu Młodej Polski, red. K. Wyka [i inni], t. 2, Warszawa 1967, s. 319. Podobnie inne źródła definiują Mené-Mené-Thekel-Upharisim. [3] Mam na myśli badania wszystkich jego utworów powieściowych. Jak wiadomo, wiele uwagi poświęcono powieściom Nietota i Xsiądz Faust, jednak późniejsze utwory, tj. Mené-Mené-Thekel-Upharisim oraz Wita, bardzo często nie wchodziły w kompleksowy zakres tych badań (zob. E. Rzewuska, Elementy teatralne w powieściach Tadeusza Micińskiego, [w:] O prozie polskiej XX wieku. Materiały Konferencji Ogólnopolskiej w Toruniu (XI 1968); red. A. Hutnikiewicz, H. Zaworska, Wrocław 1971, s. 39). W ostatniej dekadzie powieściom Micińskiego poświęcono wiele interesujących prac naukowych. Zaliczyć do nich można opracowanie: Proza Tadeusza Micińskiego: studia, redakcja naukowa Marcin Bajko, Wojciech Gutowski, Jarosław Ławski; wstęp Jarosław Ławski, Białystok 2017. [4] Zob. A. Grzymała-Siedlecki, Dwa poematy Micińskiego [w:] Ludzie i dzieła, wyboru dokonała Alicja Okońska, Kraków 1967, s. 305-307 [przedruk z ,,Kuriera Warszawskiego" 1931, nr 167; z dnia 20 VI]. [5] Tamże. [6] Tamże. [7] Tamże. [8] Tamże. [9] Tamże. [10] Tamże. Wypowiedzi Grzymały-Siedleckiego zostały trafnie skomentowane przez Stanisława Eile, który w swej pracy poświęconej badaniu ,,powieści" Micińskiego, przy okazji stwierdził: ,,Nadto >>zdroworozsądkowa<< recenzja Grzymały-Siedleckiego [...] była jednym wielkim nieporozumieniem, jak zresztą większość wypowiedzi tego krytyka o prozie współczesnej". (S. Eile, Antypowieść Micińskiego a estetyka młodopolska, [w:] Studia o Tadeuszu Micińskim, pod red. M. Podrazy-Kwiatkowskiej, Kraków 1979, s. 128 [przypis 87]). [11] M. Głowiński, Powieść młodopolska. Studium z poetyki historycznej, Wrocław 1969, s. 234. Badacz w swym studium podejmuje także temat liryzacji prozy Micińskiego. Traktuje przy tym problem ten jako główny argument niemożności skonstruowania przez pisarza powieści według ustalonych norm klasycznych. Zarzut ten został uznany za bezzasadny przez Illga, którego zdaniem ,,powieści Micińskiego niewiele miały wspólnego z modelem klasycznej powieści, gdyż inne, znacznie nowocześniejsze były ich założenia artystyczne". (zob. J. Illg, Elementy gotycyzmu w powieściach Tadeusza Micińskiego [w:] ,,Pamiętnik Literacki" 1979, LXX, z. 4, s. 151). [12] J. Tynecki, Inicjacje mistyka. Rzecz o Tadeuszu Micińskim, Łódź 1976, s. 54. [13] J. Tynecki także zwraca na to uwagę: ,,Wita zaczyna się niczym Ogniem i mieczem, Mené-Mené-Thekel-Upharisim prowadzone było początkowo w stylu Rodziny Połanieckich czy Bez dogmatu, lecz autor nie wytrwał w tym " (J. Tynecki, tamże, s. 288). [14] A. Górski, Przedmowa do redakcji [w:] T. Miciński, Pisma pośmiertne. Cykl pierwszy: Lucyfer, Warszawa 1931, s. VIII. [15] Stanisław Eile, operując terminem powieść w odniesieniu do Micińskiego, stosuje cudzysłów (,,powieść") bądź też wymiennie podaje inne jego określenia, np. ,,antypowieść". W swym szkicu przywołuje takie pojęcia odnoszące się do utworów Micińskiego, jak: ,,powieść metafizyczna" - określenie T. Nalepińskiego, ,,powieść masońska" - Krzyżanowskiego i Pigonia, ,,powieść z kluczem" - Głowińskiego. W rozważaniach jednak niezwykle rzadko odwołuje się do utworu Mené-Mené-Thekel-Upharisim (zob. S. Eile, Antypowieść Micińskiego a estetyka młodopolska, [w:] Studia o Tadeuszu Micińskim, pod red. M. Podrazy-Kwiatkowskiej, Kraków 1979). [16] Tamże, s. 101. Zob. także E. Rzewuska, dz. cyt., s. 39. [17] Warto zwrócić przy tym uwagę, że dramaty Micińskiego również odstępują od tradycyjnych reguł dyktowanych przez teatr, bowiem w większości nie spełniają rygorów sceniczności. [18] Tematyka psychologiczna typowa jest przede wszystkim dla wierszy Micińskiego.