Świat zdefiniowany
Ryszard Kapuściński, Lapidarium VI, Czytelnik, Warszawa 2007, s.
Ostatni tom Lapidariów, przygotowany „jeszcze przez Autora” – jak zapewnia wydawca – a wydany w kilka miesięcy po jego śmierci, zyskuje – właśnie ze względu na moment publikacji – status szczególny. Staje się bowiem pewnego rodzaju testamentem Ryszarda Kapuścińskiego, jego ostatnim słowem, swoistym głosem zza grobu. Naturalną zatem wydawałaby się obecność w Lapidarium VI tonu eschatologicznego czy rozliczeniowego, zdradzającego obecną w pisarzu świadomość rychłej śmierci. Lektura książki prowadzi jednak do innych wniosków.
Lapidarium VI, podobnie jak poprzednie tomy cyklu, stanowi przede wszystkim wyraz tkwiącej w pisarzu potrzeby nazywania i ogarniania rzeczywistości. Powiada wszak Kapuściński: „tylko w świecie definiowalnym i zdefiniowanym możliwe jest racjonalne poruszanie się, rozumienie go, wpływanie na jego kształt i ład.” Nazywa więc pisarz i komentuje rozmaite fragmenty współczesności – od sytuacji międzynarodowej, poprzez śmierć papieża, aż do spotkania zwykłego człowieka w pobliskim parku. Wyraża też swoje zaniepokojenie wobec zmian we współczesnej kulturze. Pozostaje więc – nawet w ostatniej książce – wierny nadrzędnej zasadzie swego życia, jaką była służba Innemu. Na jednej z ostatnich stron Lapidarium zapisuje reporter: „Czy pisanie może coś zmienić? Tak. Głęboko w to wierzę. Bez tej wiary nie umiałbym, nie mógłbym pisać.”
Walcząc słowem, oddaje jednak Kapuściński pierwszeństwo prawdzie. W imię prawdy właśnie dokonuje pisarz swoistych wyznań osobistych. A więc – „zwierza się” czytelnikowi ze słabości fizycznej, informuje o zmieniających się nastrojach, a nade wszystko – daje wyraz walce, jaką toczy z czasem. W niej można dostrzec – jeśli jednak chcieć jej szukać – specyfikę szóstego tomu Lapidariów.
Lapidarium VI jest więc książką, która dla znawców i wiernych czytelników Kapuścińskiego, stanowi ważne uzupełnienie twórczości autora Hebanu, zaś dla tych, którzy z jego pisarstwem dopiero się zapoznają, może być początkiem ciekawej przygody z myślą i życiem światowej sławy reportera.
