Kronika ptaka nakręcacza

Gdzieś na drzewie, ukryty w listowiu, żyje ptak nakręcacz. Dziwne to stworzenie, bo nikt go nigdy nie widział, choć nieliczni słyszeli i oryginalne brzmienie jego śpiewu zapadło im w pamięć. Ptak, którego głos przypomina nakręcanie sprężyny, to oczywiście symbol. Przenośnia tego dziwnego metafizycznego mechanizmu, który wprawia w ruch rzeczywistość.
Jeśli spojrzeć na fabułę, "Kronika ptaka nakręcacza" to opis niecodziennych przeżyć trzydziestoletniego mieszkańca Tokio, którego można podsumować jako wcielenie pasywności. Przy tym Toru Okada nie jest wcale apatycznym leniem czy cierpiącym na chroniczną depresję wrakiem człowieka. Na własne życzenie odchodzi z pracy, ponieważ traci poczucie sensu jej dalszego wykonywania. Najbliższe prawdzie byłoby chyba stwierdzenie, że, gdy go poznajemy, jego codzienna egzystencja polega na płynięciu z nurtem rzeki. A nurt ten zabierze go w najbardziej nieoczekiwane miejsca i postawi przed najdziwniejszymi sytuacjami.
Należy docenić warsztat narracyjny Murakamiego. Napisana przezeń historia jest skonstruowana z narracyjną finezją i przypomina skomplikowany mechanizm, w którym wszystkie tryby dokładnie się zazębiają. Fabuła rozgałęzia się na rozmaite wątki poboczne, które nieustannie przeplatają się z innymi. Pozornie przypadkowe zdarzenia, osoby lub przedmioty zawsze okazują się pasować do szerokiej koncepcji i wkomponowywać się w misternie tkaną siatkę powiązań zależności. Autor postanowił poeksperymentować z formą i treść podaje nam w zróżnicowany sposób. Obok klasycznie prowadzonej narracji znajdziemy więc listy czy fragmenty artykułów prasowych.
Tradycyjnie Murakami przemyca do swojej powieści przemyślenia natury filozoficznej i operuje bogatą symboliką, zostawiając czytelnikowi duże pole do interpretacji. Nic nie jest tu jednoznaczne i odczytań książki może być wiele. Można odnieść wrażenie, że autor balansuje na cienkiej granicy między tajemniczością a pustosłowiem, lecz udaje mu się nie wywrócić, co na pewno wymaga sporego talentu. Całość dzieje się w świecie onirycznym swobodnie przenikającym ten rzeczywisty.
Warto podkreślić, że Murakami co prawda urodził się w Japonii, ale jego proza dalece odbiega od stylistyki literatury Kraju Kwitnącej Wiśni. Twórczość Murakamiego obfituje w odniesienia do kultury zachodniej, pomijając typowe elementy kultury orientalnej i jest przykładem literatury zglobalizowanej. Z jednej strony sprawia to, że książka tego pisarza nie będzie źródłem wiedzy o duchu Japonii; z drugiej jednak może stanowić cechę pozytywną, gdyż jest ona bardziej uniwersalna i łatwiej przyswajalna dla każdego czytelnika.
W istocie "Kronika" jest opowieścią o tak wielu rzeczach, że ciężko je wszystkie tutaj wymienić. To opowieść o miłości, o przypadku, o moralności, o absurdzie i o rachunku sumienia (także historycznym). To opowieść o wszystkim i o niczym, przy czym decyzja w którą stronę i jak bardzo przechyla się szala należy do czytelnika. Z całą pewnością warto się nad tą lekturą pochylić.

Dobra powieść jest jak rzeka, której nurt niesie nas przez kolejne strony. Nie wiemy ani skąd, ani dokąd biegnie ta rzeka, nie wiemy nawet co czeka nas za jej zakrętem. Płynie swobodnie i lekko, jakby od niechcenia, żeby za chwilę zamienić się w rwący potok wypełniający wyschłe koryta naszej wyobraźni. Płynie przez krainy tego świata i wszystkich innych, mówi wieloma językami. Bezwiednie rzucamy szalupę naszej świadomości na jej niespokojne fale i dajemy się im ponieść. Płyniemy naszą łódką ciekawi, co przyniesie kolejny łuk rzeki, nad rzeką zwisają gałęzie drzew rosnących u brzegu. Ich owoce mają bajeczne kształty i kolory, a smakują uczuciami; jedne są cierpki i kwaśne, inne są gorzkie, a jeszcze inne mają słodko mdły smak wspomnień. Do niektórych podpływamy rwąc kiście krągłych jagód radości i żartu, zatrzymujemy się na dłużej liżąc soczyste jabłka nostalgii. Rzeka płynie jednocześnie wieloma strumieniami, rozdziela się i łączy niepostrzeżenie, mniejsze strumyki wpadają do większych, tu i ówdzie wybija nowe źródełko, które łączy się z wielką rzeką. Ta rzeka nie zanika nawet kiedy wpada do morza naszych myśli, zostaje tam na zawsze. Kronika ptaka nakręcacza jest jak ta rzeka.

Kronika ptaka nakręcacza to wspaniała wielowątkowa opowieść, od której zaczęłam swoją przygodę z twórczością Haruki Murakamiego. Tytułowego ptaka nakecacza nie sposób dojrzeć wśród liści. Przyfruwa w przełomowych momentach oznajmiając swą obecność specyficznym głosem przypominającym zgrzyt nakręcanej sprężyny, wprawiając świat w ruch. Powierzchownie to prosta historia. Główny bohater Toru Okada po odejściu z kancelarii adwokackiej pozostaje bez pracy. Czas wypełnia mu zajmowanie się domem i szukanie po okolicznych posesjach kota swojej byłej żony Kumiko. Jednak z każdą kolejną kartą ukazują się coraz to bardziej niezwykłe wątki. To jedna z najciekawszych powieści jakie przeczytałam