Koniec dzieciństwa (twarda)

"Człowiek nie jest już sam."

Cudowne powroty do klasyki gatunku, przywołujące miłe wspomnienia i nadające nowe ujęcia dziełom. Wizjonerskie idee, na spełnienie jednych wystarczy cierpliwie poczekać, natomiast inne zaskakują pospiesznym urzeczywistnieniem. Ukazanie aspektu nieograniczoności wyobraźni, frapujące szybowanie myśli człowieka, prawdopodobieństwo zaistnienia tego, co początkowo wydaje się nierealne.

Przyjemnie podąża się tropem przewidywań i przeczuć, ubranych w zajmującą, ale mało skomplikowaną intrygę i interesujący kolorystycznie klimat przyszłości. Wyłapujemy zbieżności ze współczesnością, dostrzegamy niepokojące rozwinięcie wcześniejszych obaw, lub z uśmiechem patrzymy na to, co wydawało się zwykłą zabawą w podróż w czasie, a przybrało znamiona powszedniości. Wyjątkowo lekka i przystępna narracja swobodnie ogniskuje na zawartych w książce przesłaniach, śmiało dokonujemy ciekawych interpretacji, pozostajemy z materiałem do refleksji. Niespiesznie, z niedopowiedzeniami i zawieszeniami akcji, angażując czytelnika, dając mu czas i przestrzeń na własne spostrzeżenia.

Powieść napisana w połowie lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku, w powojennych latach, podczas wyścigu zbrojeń dwóch supermocarstw i zatrważającej groźby wybuchu nowego konfliktu militarnego. Przesiąknięta spojrzeniem na interakcje międzykontynentalne, ale w aspekcie atmosfery i skupienia uwagi, a nie uwzględniania w scenariuszu zdarzeń. Mało koncentruje się na technologii, choć na pewne smaczki trafimy, za to wspaniale skupia się na człowieku, jego wizji rozwoju, moralnych odniesieniach, znaczenia z punktu widzenia nieskończoności kosmosu. Zachwycają nieszablonowe rozwiązania fabularne, stawianie na szeroką perspektywę, intelektualne zataczanie kręgów, niekonwencjonalne zakończenie, tak dalekie od hollywoodzkich wzorców, że chociaż posępne i ostateczne, to w pełni doceniamy jego innowatorski kunszt.

Nagle flotą wielkich statków pojawiają się przybysze z kosmosu, z niewyobrażalnie potężną wiedzą i superinteligencją. Znana ludziom historia kończy się. Obcy jednoczą i cywilizują Ziemian, dają planetarną gwarancję pokoju i dobrobytu, ale nadszedł kres dotychczasowej niezależności. Zwierzchnicy wydają się wykazywać absolutną znajomością natury ludzkiej, sami zaś pozostają w cieniu tajemnic i enigmatycznych odpowiedzi. Ale czy wprowadzany latami Złoty Wiek jest faktycznie tym, co ludzkość potrzebuje najbardziej? Czy podnosząc znacząco standard życia i zmieniając hierarchię potrzeb Obcy nie ingerują w osobowość gatunku ludzkiego, jego pęd ku zdobywaniu wiedzy i poznawaniu wszechświata? Dlaczego mimo ogromnych wad i ułomności poprzedniego porządku świata następne pokolenia wciąż do niego tęsknią? Jaki jest prawdziwy cel przybyszów z kosmosu, czym się kierują i co zyskują? I na koniec, może jednak lepiej, abyśmy wciąż pozostali sami, gdyż "gwiazdy nie są dla człowieka"?

PRZEMIANA LUDZKOŚCI

Drugą powieścią, którą Rebis prezentuje nam w swoim cyklu ?Wehikuł czasu? jest ?Koniec dzieciństwa?. Dzieło może nie tak znane, jak cykl ?Odyseja kosmiczna? tego autora, ale równie warta poznania, co on. Bo to kolejny, imponujący trafnością swojej wizji tytuł, którego wpływ na opowieści science fiction widoczny jest po dziś dzień, a który ? mimo ponad 65 lat, jakie upłynęły od dnia premiery ? wciąż robi wielkie wrażenie. Większe niż współczesne hity tego typu.

Ludzkość chciała podbić kosmos, ale kosmos był szybszy. Gdy trwa wyścig zbrojeń między Stanami Zjednoczonymi a Rosją, nad największymi miastami naszej planety zawisają statki inwazyjne. Czyżby nastąpił koniec ludzkości? Napięcie i lęk narastają, opór okazuje się daremny, ale wkrótce ludzie odkrywają, że nie ma sensu walczyć z obcymi. Kosmici zaczynają wielką przemianę, jednoczą narody, eliminują wszystkie nękające ludzkość problemy, od głodu zaczynając, na wojnach skończywszy i zaczyna się nowa era. Utopia? Być może, jednak wciąż pozostaje jedno, kluczowe pytanie: jaki właściwie jest cel przybyszów?

Jak wiele powieści SF, tak i ?Koniec dzieciństwa? zaczął się od opowiadania. Napisany w 1946 roku tekst zrodził się z fascynacji autora niezwykłymi zjawiskami ? w które przestał z wiekiem wierzyć, znajdując jedynie same dowód na ich nieistnienie ? i inspiracji ?The Mightiest Machine? Johna W. Campbella Jr. (tego samego, którego opowiadanie ?Kim jesteś?? stało się podwaliną filmu ?Coś?). Szybko jednak tekst został częścią większej historii, która w ostatecznym kształcie pojawiła się jako niniejsza książka. Powieść przez lata przechodziła różne transformacje, jednak w wersji, w jakiej dostajemy ją teraz, poza pierwszym rozdziałem, wierna jest edycji z 1953 roku. Ale choć powieść powstała na długo przed podbojem srebrnego globu przez człowieka, jest rzeczą tak trafną w swoich przewidywaniach ? także tych dotyczących lądowania na Marsie ? że aż robi autentyczne wrażenie.

Ale wrażenie robi też właściwie każdy inny aspekt opowieści Clarke?a. Bo to kawał świetnie pomyślanej i równie znakomicie napisanej książki, która urzeka zarówno wątkami fantastycznymi, jak i tymi zupełnie przyziemnymi, obyczajowymi, które pozwalają nam identyfikować się z bohaterami i tym, co się dzieje. Wizja autora niezapomnianej ?Odysei kosmicznej? (swoją drogą jej reżyser, Stanley Kubrick, chciał nakręcić także adaptację ?Konica dzieciństwa?, jednak ze względu na prawa pozostające w innych rękach, nie miał takiej możliwości) jest przekonująca i porywająca. Ma w sobie spektakularności i epickość, pełna jest też świetnych pomysłów, a jej plastyczność i widowiskowość przemawiają do wyobraźni. Trudno nie skojarzyć niektórych scen z książki choćby z ?Dniem niepodległości?, przede wszystkim jednak rzuca się w oczy to, jak pełnymi garściami ? na granicy plagiatu ? Grant Morrison czerpał z niej do swojego jakże cenionego komiksu ?JLA: Nowy porządek świata?. A to tylko dwa z wielu przykładów.

Dlatego jeśli jeszcze nie znacie tego dzieła, koniecznie powinniście po nie sięgnąć. Jeśli lubicie fantastykę, to absolutne musicie-to-przeczytać, ale ?Koniec dzieciństwa? to powieść, która ma szansę zachwycić czytelników niezależnie od ich literackich preferencji. Polecam gorąco i niecierpliwie czekam na kolejne pozycje z linii wydalniczej ?Wehikuł czasu?, bo i dobór tytułów, i samo wydanie robią wielkie wrażenie.