1
W szarawym świcie ledwo dostrzegalna, złudna, tak że nie sposób ocenić, jakie ma kształty. Tylko krzyk, który odbija się od ścian i wraca echem, nakazuje myśleć, że nie będzie łatwego podejścia. Żadnej plaży, doku, piaszczystej ławicy. Tylko para, wszędzie para, której nie zdążyło jeszcze wessać słońce. Sól drażni oczy, wilgotne powietrze wgryza się w płuca. Silnik zgasł, statek zakotwiczył w bezpiecznej odległości. Tam dalej są głazy, szpiczaste, wyskakują spod fali. Głazy jak miny.
Czekamy na poranek, na tych kilka rozbłysków, które zabarwią widnokrąg, które rozświetlą te zdradliwe dwieście metrów dzielących nasz statek od wyspy. Przypłynie łódź, kobieta i dwunastu mężczyzn.
Ona będzie pytać, sprawdzać paszporty, ustalać, kto ma wstęp na ląd.
Oni są po to, żebyś przypadkiem nie zechciał dyskutować.
Ale najpierw pytania, grad pytań, pytania się powtarzają: kim jesteś, co wiesz o Pitcairn, jaki jest cel twojej podróży. No bo przecież, żeby pokonać te szesnaście tysięcy kilometrów, trzeba mieć jakiś cel. I jeśli nie jesteś dziennikarzem albo reporterem, to masz prawo wskoczyć na łódź, i płyniecie w stronę brzegu.
Powiększa się pole widzenia, z mgły wybija się kontur, wreszcie widać profil wysokiej na dziesięć pięter turni.
Niełatwo się tu dostać. Statek zawija w pobliże wyspy sześć razy do roku, czasem przypłynie jacht. Nic więcej. Żaden samolot nie wyląduje na Pitcairn, żaden helikopter nie doleci.
Pitcairneńczycy wierzą w doskonałą komunę, odgradzają się od świata, nie zbudowali portu.
Ludzie morza mówią: „samotny kamień Oceanu Spokojnego”, „wyspa twierdza” – cztery kilometry kwadratowe na środku Pacyfiku. Do najbliższego lądu dwie doby żeglugi.
Ta niedostępność działała na wyobraźnię hipisów. Ci, którym udało się tu dotrzeć, opowiadali o zwierzętach, których nie płoszyła obecność ludzi, i sadach mandarynkowych owocujących dwa razy do roku. Ale z jakichś powodów szybko opuszczali Pitcairn.
Pierwszy raz usłyszałem o tej wyspie w 2004 roku. W internecie natrafiłem na fotografie przedstawiające wszystkich jej mieszkańców. Było ich czterdzieścioro ośmioro. Dwa lata później zdjęcia zniknęły. Żadnego śladu, żadnej twarzy.
Zapamiętałem te zdania:
„Pitcairn jest miejscem naturalnej selekcji. Żyją tam ludzie niezłomni, gotowi poświęcić życie dla wspólnoty”.
Kapitan Adam Jasser dowiedział się, że statki towarowe pływające z Nowej Zelandii do Panamy zahaczają o wyspę. Poleciałem do Auckland. Codziennie chodziłem do portu, wypatrywałem ładunków. Pod wieczór zaglądałem do Domu Żeglarza w nadziei, że spotkam kogoś, kto weźmie kurs na Pitcairn.
Statki zmieniły szlak.
Ostatnią szansą był prywatny frachtowiec Claymore II. Odpływał sześć razy do roku z Mangarevy, jednej z tych turystycznych wysepek Polinezji Francuskiej. O tym, kto mógł się dostać na pokład, decydowali Pitcairneńczycy.
Para z Niemiec, Nicola i Hendrik, dotarli na wyspę, ale szybko uciekli – nie dowiedziałem się dlaczego. Australijczycy Mollie i Alan postanowili osiąść tam na stałe. Przez rok czekali na drewno do budowy domu. Statek z deskami podpływał wiele razy, jednak zawsze podczas sztormu, więc nie sposób było dokonać rozładunku. W końcu zrezygnowali. Na wyspę dotarł jeszcze socjolog z Nowej Zelandii, nie chciał ujawnić nazwiska. Napisał książkę o Pitcairneńczykach, ale nigdy nie została wydana. Podobno Kościół Adwentystów Dnia Siódmego groził mu ekskomuniką.
Komu zależało, by wstrzymać druk? Wyspiarzom? Czy mają aż taką władzę? Kościołowi? Dlaczego? A może Brytyjczykom – wyspa jest terytorium zamorskim Królestwa. Wszyscy, jakby umówieni, pielęgnowali ciszę.
W 2002 roku Pitcairneńczycy deportowali angielskiego dziennikarza: przypłynął wynajętym jachtem, nawet nie zszedł na ląd. Kilka lat później odesłali francuskiego autora książek podróżniczych. Pewna reporterka usłyszała: „Powiesimy cię, jeśli o nas źle napiszesz”. Potem straszyli korespondentkę australijskiego „The Independent”.
Na forum internetowym zrzeszającym przyjaciół Pitcairn zamieszczono post: „Kathy Marks powinna być zastrzelona”.
Napisałem do konsulatu Pitcairn w Auckland, że interesuję się antropologią, badam sagi żeglarskie. Pytania i podejrzenia – człowiek kaja się bardziej niż w ambasadzie Stanów Zjednoczonych.
W końcu urzędniczka wysłała papiery na Pitcairn. Po dwóch tygodniach dostałem pozwolenie na przyjazd.
* * *
Statek ekspedycyjny Claymore II stanął dziobem do wybrzeża.
Długi na czterdzieści osiem metrów, szeroki na dziesięć, osiąga prędkość do dziewięciu węzłów na godzinę. W przeszłości opływał Arktykę, teraz przerzuca towary z Oceanii do Ameryki Południowej. Kajuty cuchną ostrygami i ropą. Przez osiem miesięcy w roku są domem ośmiu marynarzy, którzy teraz, po sześciu tygodniach żeglugi, schodzą na ląd w Mangarevie.
W porcie od razu robi się gwarno. Młode Polinezyjki wypatrują mężczyzn, wabią ich głośnym sapaniem, ciasno opiętymi stanikami. Rumieniec wstydu, wbijające się w skórę ramiączka, opary perfum – to wszystko rodzi pragnienie, by rozebrać kobiety do naga, przycisnąć do poduszki. Jest duszny, piekący dzień.
* * *
Próbuję objąć spojrzeniem widnokrąg: iluzja, ocean zlewa się z niebem. Po dwóch godzinach żeglugi od Mangarevy jesteśmy samotni na szlaku. Odtąd żaden statek nie przetnie nam drogi, a każda mewa będzie jak zabłąkana wariatka.
– Co za diabeł prowadzi cię na Pitcairn? – przerywa milczenie Rob, pierwszy kapitan. Palimy papierosy na rufie. Rob nie czeka na odpowiedź: – Dwa razy zszedłem tam na ląd. Mówię ci, ta wyspa jest przeklęta. Ludzi łączy tylko współodpowiedzialność za zbrodnię.
– Mówisz o Bounty? – pytam, ale nie odpowiada.
Przysłuchuje nam się Budd, mechanik pokładowy.
– Alkohol przeżarł ci mózg, prawda, Rob? – Mężczyźni ścinają się wzrokiem i każdy odchodzi w swoją stronę.
Claymore II ledwo kołysze się na długich falach, łagodny wietrzyk wzdyma szorty schnące na lince. Przez kolejnych pięć godzin nie wydarzy się nic, żadnej skały, żadnego skrzydlatego pomyleńca. Co jakiś czas przemknie tylko statek widmo.
– Duch Willy’ego Harta przypomina o sobie. Płynął na Pitcairn, roztrzaskał się o rafę. Jego ciało nigdy nie wypłynęło – wyjaśnia Budd. – Wiele statków poszło na dno Pacyfiku. Niejeden rozbił się u wybrzeży Pitcairn. Żeglarze pokonywali bezkresne wody, by umrzeć sto metrów od brzegu. Mówili na wyspę Port Nadziei.
Zbliża się wieczór, kiedy Ricky, drugi kapitan, przywołuje mnie do sterowni i wskazuje palcem na lewą stronę:
– Patrz, wieloryby!
Nic nie widzę, o szybę rozbryzgują się fale. Wybiegam na zewnątrz i też nic. Ricky jest mną wyraźnie zainteresowany, wypytuje:
– Rob nie oszalał. Po co ci ta wyspa? Czy naprawdę jesteś antropologiem?
Noc przejrzysta – jak można się było spodziewać po tak pogodnym dniu. Gwiazdy wyraźne, zawieszone nisko, czuła chwila.
Sięgam po kolejne szklanki rumu jak po wodę. Nie zasnę. Myślę o Veronice, o naszym pierwszym spotkaniu w Nowej Zelandii.
* * *
Mówi:
– Spójrz, jaka superspódnica. Można regulować w pasie. Odkąd pamiętam, skacze mi waga, bo człowiek z nieszczęścia najpierw tyje, a potem chudnie.
– Ładna – przyznaję.
– Ale czy się nada? Pytam, bo nie mam doświadczenia. Na co dzień ubieram się wyzywająco: miniówka i dekolt na wierzchu. Albo na chłopaka: szerokie spodnie, bluza XL, choć zmieściłabym się w emkę.
– Jest idealna na tę okazję.
– Nie wiem, nie jestem przekonana. Wyglądam w niej jak dziewczyna z kościoła. Nie potrafię zdecydować. Zdecyduj za mnie.
– Bierzemy ją.
– Przed spotkaniem z tobą też przewróciłam wszystko, już miałam nie wyjść. Zawsze potrzebuję kogoś, kto mi powie, co mam robić. Zobacz, pomalowałam paznokcie. Ładnie?
– Na czerwono, pasuje do koloru szminki.
– Nie potrafię się malować. Billy, mój eks, dostawał furii, kiedy siedziałam przed lustrem. Mówił: „To twoje pitcairneńskie rozmemłanie!”. A ja we wszystkim czułam się źle. Nie żałuję go. Był taki zasadniczy i sztywny, jakby połknął kij. Przepraszam cię za tę godzinę spóźnienia.
– Pantofle, nie zapomnij o pantoflach.
– Sam widzisz, pamięci też nie mam. Od dzieciństwa. Muszę wszystko zapisywać. Mój notes, gdzie jest notes? Patrz, nawet to musiałam zapisać. Ładnie zapisałam?
– Dziś jest twój wielki dzień.
– Pewnie nic z tego nie będzie, właściwie mogę nie iść. Zobaczą mnie i każą spadać na drzewo.
– Długo czekałaś.
– To rzeczywiście mili ludzie. Przez telefon pani miała ciepły głos. Mówiła, że są takie śliczne i ufne. Może oddadzą mi jedno?
– Weź pantofle i chodźmy do kasy.
– Nie będziemy czekać w kolejce. Pójdę w czymś innym. Wyjdźmy stąd! Porządny butik, a kolejka jak po dary. Nienawidzę kolejek, nienawidzę, gdy ktoś stoi mi za plecami. Wiesz co? Pójdę, jak jestem. Albo oddadzą to szczenię, albo nie.
(...)