Homo Polonicus

„Z czego się śmiejecie? Z siebie głupcy, się śmiejecie.” Tym, zaczerpniętym z Gogolowych opowieści cytatem można by podsumować, z powodzeniem, zgrabnie niezwykle, całą powieść Piwowarskiego. Powieść – satyrę o wyjątkowo ostrym rozpoczęciu i zakończeniu, gwoździami słów najeżonym środku, powieść – drapieżny pamflet na cały ród następców Leszka i Mieszka.
Przed państwem „Homo Polonius”. Nie żaden tam zoon politicon, homo ludens czy homo sapiens – najszybciej Homo Szkaradek. Drapieżna istota, z ust której padają polsko-ochweśnickie słowa, okraszone pieprzem i papryką.
Homo Polonius – to brzmi dumnie. Czyżby?
Straszliwa rzecz, która rozweselić potrafi niczym błazenada królewskiego stańczyka. I choć lektura jest dla nas – Polaków – bolesnym przeżyciem, sięgamy po nią chętnie. Piwowarski z lubością przedstawia rodaków w krzywym zwierciadle. Jawimy się mu, na kartach tej straszliwej powieści, jako istoty plugawe, obarczone brzemieniem antysemityzmu, skąpi dusigrosze uczuleni na pracę. Erotomani, hedoniści, pragnący całe dnie oddawać się niewybrednym przyjemnościom. Polacy Piwowarskiego dotknięci są ksenofobią, drżą, by zuchwały Niemiec nie wykupił ich ziemi, a lubieżna Francuska nie pozwoliła sobie na zbyt wiele...
Świat, w którym żyjemy, jest zupełnie obdarty z jakichkolwiek wartości. Jałowa ziemia nie wydaje żadnych plonów, jałowe mózgi – żadnych sensownych idei, umarłych pali się w wielkim żeliwnym piecu, a napastliwy klecha wciąż upomina się o datki na budowę świętymi. Istna degrengolada, świat na opak, karnawałowe szaleństwo, choć biesiadnicy w nastroju raczej pogrzebowym.
Straszliwa panorama, krajobraz po bitwie… Polska? Po lekturze naszła mnie pewna refleksja – mianowicie – książka Piwowarskiego ściśle łączy się z dramatem Jarry’ego „Ubu Król”. Tam rzecz także dzieje się w Polsce, czyli nigdzie. Czy my naprawdę żyjemy „nigdzie”, oddając się głupim i nikomu niepotrzebnym zajęciom, byleby tylko wypełnić dni, te paciorki różańca, po których przesuwa się boski palec?
„Homo Polonius” to powieść zastanawiająca. Zmuszającą do rozmyślań, ba, prowokującą je. Wszak każdy musi kiedyś stawić sobie pytanie o swoje jestestwo. Autor, zdaje się, pyta każdego czytelnika – „kto ty jesteś?” I cóż, postawcie książkowe dowcipnie odrzekną na to, – „Polak mały”.
Tak więc, mali Polacy – do ksiąg.