Gaugamela – miejscowość, kojarząca się nierozłącznie z Aleksanderem Wielkim i jego drogą do zwycięskiego opanowania Imperium Achemenidów.
Edward Dąbrowa w swej książce z serii „Historyczne Bitwy” – „ Gaugamela 331 p.n.e.” wraca do tych tak wzniosłych momentów w których oddziały macedońskie pokonały armię perską Dariusza III.
Początki tej inwazji związane są nieodłącznie z Filipem II, królem macedońskim. W rozdziale „Rodowód pewnej idei” opisana jest rozbudowa potęgi macedońskiej podczas rządów ojca Aleksandra Wielkiegoi jego marzenia zaatakowania Persów.
„Pierwsze zwycięstwo” po początek marszu armii macedońskiej przeciw państwu perskiemu.
Autor zwraca uwagę na symbolikę, którą posługiwał się Aleksander,jako wybraniec bóstw (Troja, Gordon), celem usprawiedliwienia swego marszu w głąb imperium perskiego.
Pierwszy kontakt z Persami to bitwa nad Granikiem u Wrót Azjatyckich. Zwycięska bitwa z pewnym siebie przeciwnikiem, ukazała nieprzeciętny talent wojskowy Aleksandra. Odważny atak i przejście rzeki Granik zaskoczyło Persów i tym samym przypięczętowało zwycięstwo Macedończyków.
Edward Dąbrowa podkreśla nie tylko talent wojskowy Aleksandra, ale jego zdolności organizacyjne i zaopatrzeniowe, stanowiące przecież podstawę sukcesów wojennych.
Odbudowa sił morskich, zniszczenie przeciwnika na wodzie, to wszystko składało się na podstawę wielkości Aleksandra.
Bitwa pod Issos, to bezpośrednie spotkanie z Dariuszem III. Także i tutaj zwycięsko z tego pojedynku wychodzi Aleksander, który wykorzystuje niepewność i niezdecydowanie Dariusza i zmusza go do ucieczki.
Maratros, Tyr, Gaza- miasta fenickie stojące po stronie perskiej, musiały także uznać wyższość kunsztu oblężniczego wojsk macedońskich.
Edward Dąbrowa , jak wielu innych dziejopisarzy , czy biografów, pokusił się o odpowiedź – Czemu droga Aleksandra wiodła do Egiptu.
Uważam , że orginalna a zarazem logiczna interpretacja tego pytania jest wyjątkowo przekonywująca i pasuje do mentalności Aleksandra.
Bardzo ważnym rozdziałem jest poznanie struktur wojskowych obu przeciwników. Dowiadujemy się kim byli hetajrowie czy pedzetajrowie. Do czego służyła sarissa.
Ważność konnicy w armii perskiej , czy rola „ Nieśmiertelnych” Także legendarne już wozy z kosami, które nie spełniły oczekiwanych sukcesów, to wszystko stanowi ważną informację o możliwościach militarnych Greków i Persów
Najważniejsza część książki to oczywiście sam przebieg bitwy. I tutaj zaskakujące stwierdzenie – w rzeczywistości, nie znamy dokładnego i szczegółowego opisu samej bitwy. Wielu autorów i wiele różnorodnych opisów zmagań w pobliżu Gaugameli. Podobno Arrian, jest najbliższy prawdy, ale czy jego opis jest obiektywny? amoże tylko mający przypodobać się zwycięzcy. Trudno o prawidłową odpowiedź. Autor książki powołuje się także o wyniki badań naukowych ostatnich lat.
Bardzo interesujący jest szyk bojowy wojsk macedońskich, ustawiony przez Aleksandra w obliczu przeważających sił perskich.
Dariusz w swoim szyku bojowych próbował wykorzystać swoją konnicę i wozy z kosami.
Jego plan strategiczny to atak skrzydłami.
Sama bitwa to parę ważnych a zarazem spektakularnych momentów
Wiele oczekiwano po takim planie strategicznym, niestety wyszło inaczej, nieudany atak wozów perskich z kosami,czy rozpaczliwe próby obrony pozycji macedońskich na swych skrzydłach. Przerwanie ciągłości linii perskich to wielka możliwość dla Aleksandra bezpośredniego uderzenia na stojącego w pobliżu Dariusza. Skomplikowana sytuacja Parmeniona na lewym skrzydle, czy obrona obozu macedońskiego to między innymi momenty, w których zwycięstwo Aleksandra nie było wcale takie oczywiste. Uporczywość i wola zwycięstwa to atuty które pozwoliły Macedończykom złamać ducha bojowego oddziałów perskich i ostatecznie odnieść druzgocące zwycięstwo.
Końcowym akordem rozdziału jest ocena Alekandra, jako geniusza wojennego ale zarazem uwypukleniemjego błędów.
„Zakończenie” to rola bitwy pod Gaugamelą dla świata hellenistycznego i nie tylko.
Bardzo interesujący jest „Aneks”, w którym o przebiegu bitwy dowiadujemy się bezpośrednio od pisarzy antycznych takich jak Flawiusz Arrian, Diodori czy Kwintus Kurcjusz Rufus.
Słowniczek pojęć, czy nazewnictwa, pomaga w poznaniu okresu, w którym stoczona była bitwa pod Gaugamelą.
