Filozofia ekonomii (twarda)

�rcy freakonomii - Steven D. Levitt i Stephen J. Dubner). Dla instytucjonalistów przedmiot badań jest też znacznie szerszy i obejmuje wszystkie aspekty kulturowe i społeczne. Veblen postulował w zasadzie utworzenie jednej nauki społecznej, silnie opartej na badaniach empirycznych z ewolucyjnym podejściem. Webera uważa się wręcz za współtwórcę dzisiejszej socjologii. Współcześnie zaś freakonomiści równie chętnie analizują klasyczne zjawiska rynkowe, jak i przestępczość czy prostytucję w społeczeństwie. Ekonometria kładzie nacisk na szeroką analizę dostępnych danych statystycznych i próbę odnajdywania tamże prawidłowości w oderwaniu od zachowań poszczególnych jednostek. Ekonomiści behawioralni natomiast uznają, że podstawą ekonomii są decyzje podejmowane przez jednostki przy uwzględnieniu całego bagażu biologiczno-psychologicznego. 2. Pytania ontologiczne, czyli pytania o by-ty, które są przedmiotem badania nauki ekonomii, ich obiektywne istnienie oraz charakter wzajemnych relacji Jako że nie ma zgody w kwestii tego, co jest bytem ekonomicznym, a co nie, co gorsza zaś ich charakter wydaje się bardzo odmienny (np. pieniądz, cena, podaż i popyt, inflacja, Rada Polityki Pieniężnej, przedsiębiorstwo), filozofia ekonomii w aktualnym jej kształcie nie pogłębia tej refleksji. Nie jest tak, że ekonomiści nie snują rozważań nad charakterem poszczególnych instytucji. Funkcja pieniądza do dzisiaj dzieli różne szkoły. Nie jest to jednak refleksja ontologiczna sensu stricto, a zatem taka, która podejmuje próby odpowiedzi na pytania o istnienie lub o sposób istnienia poszczególnych bytów. Na tym tle wyróżnia się Friedrich August Hayek, który krytykując klasyczną ekonomię, zarzucał jej między innymi nieuprawnione traktowanie rynkowych instytucji niczym realnie istniejących obiektów w świecie fizycznym, choć jego zdaniem są to wyłącznie konwencje, będące pochodną istniejącego porządku społecznego. We współczesnej filozofii ekonomii pojawiają się jednak dwa tematy budzące nieustanne spory. To kwestia charakteru oddziaływań przyczynowych w ekonomii oraz kwestia istnienia i charakteru tzw. praw ekonomicznych. 3. Pytania semantyczne, czyli pytania o znaczenie poszczególnych pojęć stosowanych w ekonomii Refleksja nad znaczeniem poszczególnych pojęć stosowanych w ekonomii oraz nad ich wzajemną relacją jest z jednej strony schedą po neopozytywistach, którzy chętnie redukowali funkcję filozofii wyłącznie do takich syntaktyczno-semantycznych analiz, a z drugiej domeną współczesnej filozofii analitycznej. Dobre rozumienie znaczenia używanych pojęć prowadzi zarówno do klarowności wypowiedzi, jak i do ważkich problemów ontologicznych. Pewne zjawiska na rynku mogą bowiem być traktowane jak zdarzenia niezależne, będące przyczyną innych zdarzeń, lub tylko jako określona miara, która jest opisywana za pomocą operacyjnej definicji. Typowym przykładem będzie inflacja. W równaniach opisujących tzw. krzywą Phillipsa będzie ona wskazywana jako przyczyna wzrostu gospodarczego i spadającego bezrobocia. Z drugiej jednak strony jest on tylko miarą wzrostu cen na rynku, ustaloną zgodnie z procedurą ujednoliconą na zasadzie pewnej konwencji. 4. Pytania epistemologiczne To pytania o sposoby poznania bytów ekonomicznych oraz o ewentualne granice tego poznania czy też wyjaśnienia. Te problemy w powiązaniu z problemami metodologicznymi stanowią oś sporu pomiędzy różnymi szkołami ekonomicznymi i tym samym pomiędzy filozofami ekonomii. Problemy metodologiczne zdają się pochodnymi przyjętych założeń epistemologicznych. Zanegowanie możliwości poznania określonych bytów ekonomicznych prowadzi w konsekwencji do metodologii ,,kanapowej", polegającej na snuciu teoretycznych rozważań i konstruowaniu abstrakcyjnych modeli w oderwaniu od empirycznej ich weryfikacji. Z drugiej strony zastosowanie określonych metod badawczych pozwala dookreślić możliwości poznawcze w ekonomii. 5. Pytania metodologiczne Metodologia w ekonomii to nic innego jak zespół postulatów i wskazań obejmujących metody badawcze, które są najefektywniejsze w poznawaniu lub wyjaśnianiu bytów ekonomicznych. Spory są tu nieustannie żywe i uczestniczą w nich głównie ekonomiści, a niekoniecznie filozofowie. Pytanie te mogą być szczegółowe i dotyczyć takich zagadnień jak stosowalność analiz statystycznych w ekonomii lub eksperymentów behawioralnych, albo też będą miały bardziej ogólny charakter, jak np. status teoretycznych modeli w ekonomii lub określone, abstrakcyjne metody identyfikowania przyczyn obserwowanych zjawisk i tym samym ich wyjaśniania. 6. Pytania aksjologiczne Pytania o wartości i o to, na ile wpływają one na nasze twierdzenia ekonomiczne. Zapewne podstawowym pytaniem będzie to, czy ekonomia jest nauką moralną i jaką rolę pełnią w niej sądy normatywne. Silne uwik�