Dzieła zebrane Tom 1-8 (twarda)

Opis produktu:

Tom 1: Wiersze, opracowanie edytorskie Maciej Szargot.

`Kiedy Zygmunt Krasiński zaczął pisać wiersze? Konstanty Gaszyński notował we wspomnieniowej książce zatytułowanej `Zygmunt Krasiński i moje z nim stosunki`: W roku 1836, w wiośnianym miesiącu maju, w którym śpiewają słowiki, a fiołki i róże kwitną, Zygmunt po raz pierwszy zapróbował pisać wierszem. Ale że w każdym zawodzie początki są arcytrudne i każda sztuka wymaga długiej pracy i wprawy, ta pierwsza próba rymotwórcza nie bardzo się udała iten, co miał dojść do takiej doskonałości muzycznej i artystycznej wierszowania w `Przedświcie`, w `Ostatnim` i w `Psalmach przyszłości`, łamać się musiał przez pięć lat blisko z mechanicznymi trudnościami miary i rytmu! O tym, że były to wiersze `pierwsze w życiu`, Krasiński zaświadczył w liście do Gaszyńskiego, przesyłając przyjacielowi kolejne utwory do oceny. Taki też sąd upowszechnił się w literaturze przedmiotu. Zgodnie z nim wiersze autora `Przedświtu` powstały po publikacji jego obu arcydzielnych dramatów, kiedy Krasiński dał się już poznać jako mistrz rytmicznej prozy. A jednak nie jest to sąd prawdziwy. Wystarczy przypomnieć zachowane juwenilia poety czy wiersze wkomponowane w tekst `Nie-Boskiej komedii`. Może jednak Krasiński wstydził się przed Gaszyńskim dziecinnych jeszcze prób rymowania, może zapomniał o lirycznych `wstawkach` do dramatu? Nie wiemy. W każdym razie założenia przyjętego przez Jana Czubka, najbardziej znanego edytora dzieł poety, że należy w jednym tomie zebrać `utwory liryczne` tylko z lat 1833-1858, nie da się obronić. Krasiński pisał bowiem wiersze niemal przez całe życie`.

Maciej Szargot (fragment wstępu)


Tom 2: Poematy, opracowanie edytorskie Maciej Szargot.

`Współcześnie poematy pisarza należą do dzieł raczej zapomnianych i rzadko czytanych przez niespecjalistów. Inaczej było za życia ich twórcy, wówczas cieszyły się one dużą popularnością i były wznawiane - czasem niejednokrotnie. Wydawano je w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XIX wieku, niekiedy w prasie, częściej w osobnych tomikach, jedynie `Resurrecturis` ukazało się także jako druk ulotny. Poeta konsekwentnie zachowywał anonimowość. Krył się za postaciami fikcyjnymi (Stefan Szczęsny Bogdan Mielikowski w `Trzech myślach pozostałych po śp. Henryku Ligenzie zmarłym w Morreale 12 kwietnia 1840 roku`, Spirydion Prawdzicki w `Psalmach przyszłości`) lub realnymi (Konstanty Gaszyński w `Przedświcie`, Stanisław Egbert Koźmian w `Dniu dzisiejszym` i `Ostatnim` - tu zasugerowano niejasną atrybucję, drukując w 1849 roku pod jedną okładką dzieła Krasińskiego i Koźmiana) bądź w żaden sposób nie podpisywał poematu. Charakterystyczne jest jednak to, że `Ostatni` w pierwszym i drugim wydaniu pojawia się z mniej lub bardziej wyraźnym wskazaniem, że utwór stanowi dzieło Koźmiana, a w trzecim - że został napisany anonimowo. Wznowienia różniły się od pierwodruków nie tylko charakterem i miejscem publikacji (w czasopiśmie lub samodzielnym tomiku jak `Resurrecturis`, odrębnie albo w otoczeniu innych utworów, takich jak `Dzień dzisiejszy` i `Ostatni`). Bywały także w znaczący sposób odmienne od wydań wcześniejszych: `Psalmy przyszłości` w edycji z 1848 roku zostały wzbogacone w dwa teksty poetyckie i prozatorską odpowiedź na zarzuty sformułowane przez Juliusza Słowackiego w Odpowiedzi na `Psalmy Przyszłości` Spirydionowi Prawdzickiemu. Trzecie wydanie `Ostatniego` różni się zaś w wielu aspektach od dwóch poprzednich edycji`.

Maciej Szargot (fragment wstępu)


Tom 3: Dramaty, vol. 1-2, opracowanie edytorskie Magdalena Bizior-Dombrowska.

`Pierwszą próbę dramatyczną` Zygmunt Krasiński stworzył w 1832 roku - była to wersja pierwotna `Irydiona`, która nigdy nie ujrzała światła dziennego, poeta zniszczył ją przed ukończeniem. Jest to ważna informacja dla dziejów dramatopisarstwa autora `Przedświtu`, ponieważ niemal wszystkie jego dramaty (z wyjątkiem `Nie-Boskiej komedii`) powstawały długo, z przerwami, w mękach i trudach, które poeta często porównywał do bólów porodowych. Pracę utrudniały mu nie tylko choroby i przeżycia miłosne, ale przede wszystkim rozległe i skomplikowane tematy historyczno-polityczne, których podjęcie wiązało się z solidnym przygotowaniem. Szczególnie wymagające okazały się pod tym względem `Irydion` i `Wanda`, a dowodem ogromnej pracy Krasińskiego są bez wątpienia sporządzone przez niego przypisy do tych utworów. Jeden dramat został zatem przez poetę zniszczony, trzech dramatów - `Wandy`, [`Roku 1846`] i `Nie-Boskiej komedii. Części pierwszej` - romantyk nigdy nie ukończył, pozostawiając je w rękopisach. Nie zrealizował też dzieła swojego życia, które miało jemu i jego ukochanej Beatrice (Delfinie Potockiej) zapewnić nieśmiertelność - projektu trylogii `Nie-Boskiej komedii`. Krasiński za życia był więc tak naprawdę autorem tylko dwóch dramatów - `Nie-Boskiej komedii` i `Irydiona` - ale i tak sławę zyskał jako dramatopisarz (co prawda anonimowy, lecz w wielu kręgach przecież rozpoznany), genialny autor `cudnie pięknego` `Irydiona` i jako `poeta ruin`. Za sprawą `Nie-Boskiej komedii` stał się twórcą dramatu narodowego, rozsławionego przez Adama Mickiewicza dzięki jego wykładom w College de France. `Irydion` uczynił zaś z niego - jak to ujął autor `Dziadów` - jednego z największych poetów XIX wieku`.

Magdalena Bizior-Dombrowska


Tom 4: Małe formy narracyjne, wstęp i redakcja naukowa Dorota Kulczycka i Agnieszka Markuszewska, współpraca edytorska Barbara Linsztet, Marcin Lutomierski i Michał Sokulski.

`Utwory pomieszczone w czwartym tomie `Dzieł zebranych` Zygmunta Krasińskiego tylko z pozoru można obdarzyć wspólnym mianem `parapowieści` czy `próby powieściowej` (Sudolski w `Mściwym karle i Masławie` dostrzega `próbę stworzenia narodowej powieści frenetycznej`, `próbą powieściową` jest natomiast dla niego `Sen Elżbiety Pileckiej`). `Powieścią`, a nawet `próbą powieści`, na pewno nie jest `Panie Kochanku`. `Teodoro, król borów` i `Gastołd` przypominają z kolei jednowątkowe nowele. Z ostrożnością należy też podejść do terminologii zaproponowanej przez Juliusza Kleinera, który `Pana Trzech Pagórków` nazwał `powieścią pseudohistoryczną`. Zebrane w prezentowanym tomie teksty literackie nie są także `próbami fabularnymi czy próbami epickimi`, gdyż do tej grupy utworów równie dobrze można włączyć teksty wierszowane (trzeba bowiem pamiętać, że w romantyzmie wątki fabularne pojawiały się chociażby w balladach i powieściach poetyckich). Najwłaściwszą dla nich nazwą jest zatem określenie `małe formy narracyjne`, stosunkowo neutralne, opisowe i porządkujące w pewnym stopniu owe fabuły jako wymykające się jednoznacznym klasyfikacjom tradycyjnej genologii`.

Dorota Kulczycka
Agnieszka Markuszewska


Tom 5: Władysław Herman i dwór jego, opracowanie edytorskie Mirosław Strzyżewski, współpraca Barbara Linsztet i Magdalena Rajewska.

`Władysław Herman i dwór jego. Powieść historyczna z dziejów narodowych XI wieku` to utwór dziś nieco zapomniany w dorobku Zygmunta Krasińskiego, interesujący tylko historyków literatury zajmujących się dziejami powieści w Polsce lub twórczością autora. Tymczasem powieść ta spełnia w dużym stopniu atrybuty romansu rycerskiego, utworu awanturniczo-przygodowego z historią w tle i wyrazistym przesłaniem moralnym, ze scenami teatralnymi i nawet filmowymi (batalistycznymi), co może zainteresować chociażby młodego odbiorcę lub miłośnika dawnych narracji historycznych. Tym bardziej że frenezja, gotycyzm oraz `zemsta szaleje tu po prostu w tej trzytomowej powieści, szerzy spustoszenie i zbiera trupy`. Powieść Krasińskiego jest dokumentem wyobraźni młodego pisarza romantycznego. Ukazuje popularne u progu romantyzmu niemal fantastyczne wizje początków państwa polskiego i ówczesnych stosunków społecznych. Z koncepcją języka artystycznego opartego na archaizacji i tworzeniu neologizmów stylizowanych na dawne słownictwo, zabiera w podróż do nieistniejącego świata historii, współtworząc rodzimy mit `wieków średnich`, które Krasińskiemu kojarzyły się przede wszystkim ze szlachetnymi postawami bohaterów, zmaganiami rycerzy, idealną miłością i gwałtownymi na miarę szekspirowską wybuchami namiętności. Zarys nielicznych faktów potwierdzonych źródłowo oraz wiele zmyślonych wątków wyprowadzonych z nieudokumentowanych przekazów historycznych współtworzą fabułę romansową, rozpostartą między `pamięcią kulturową i kulturową niepamięcią`, fabułę, której nie należy przedstawiać - jak to niestety często czyniono - tylko w kontekście biografii twórczej młodzieńca z bogatego rodu, stawiającego ledwo pierwsze kroki w pisarskim zawodzie. Do dziś pokutują w literaturze przedmiotu deprecjonujące uwagi historyków powieści - `utwór robi wrażenie wypracowania szkolnego`, `utwory jeszcze na wpół dziecinne` (o `Grobie rodziny Reichstalów` i o `Władysławie Hermanie`), `najdłuższy z grzechów młodości` - które znacząco wpłynęły na odbiór utworu. Powieść ta jednak całkiem udatnie ilustruje romantyczne mity o wiekach średnich, ujawnia też fantazmaty wyobraźni i fantasmagorie literackie, które przetrwały próbę czasu i nadal są obecne w obiegu kultury popularnej. Także eseistyka historyczna nigdy się ich przecież nie pozbyła, choć twardo o to zabiegała`.

Mirosław Strzyżewski


Tom 6: Proza poetycka, vol. 1-3, opracowanie edytorskie Agnieszka Markuszewska, tłumaczenie z języka francuskiego Joanna Pietrzak-Thebault.

`W edycji zastosowano chronologiczny układ tekstów, z uwzględnieniem lat ich powstawania, a nie wydawania (drukiem za życia i za zgodą autora ukazało się jedynie trzynaście utworów), na końcu woluminu drugiego `Prozy poetyckiej` umieszczając teksty domniemanego autorstwa Zygmunta Krasińskiego, opublikowane we francuskojęzycznych czasopismach w latach 1830-1832. Wbrew tradycji edytorskiej, utworów poety nie podzielono na teksty `polskie` i `francuskie`. Tak postąpił chociażby Jan Czubek w tzw. wydaniu jubileuszowym dzieł Krasińskiego z 1912 roku, który pisane w języku polskim `utwory młodzieńcze` (1825-1832) zamieścił w pierwszym tomie przygotowanej przez siebie edycji, a teksty francuskie zebrał w tomie ósmym, ostatnim, dzieląc go ponadto na dwie części: część z oryginałami (cz. 1) i tłumaczeniami pióra Leopolda Staffa i Konstancji Morawskiej (cz. 2). W prezentowanym, nowym wydaniu wskazane utwory, opatrzone tutaj swoistym znacznikiem rodzajowo-gatunkowym `proza poetycka`, potraktowano jako jedną, uzupełniającą się całość artystyczną, zogniskowaną wokół tej dziedziny twórczości Krasińskiego, która często wykraczała poza fabularne i narracyjne schematy (ale i w nich nierzadko się mieściła) i która z tego właśnie powodu była i jest zazwyczaj marginalizowana w literaturze przedmiotu. Teksty pomieszczone w tomie, przypomnijmy, w wielu przypadkach stały się bowiem zapisem indywidualnego doświadczenia autora, pisarstwem na wskroś przenikniętym `żywiołem autobiografizmu` i liryczności, w którym wydarzenia rzeczywiste połączyły się z fikcją literacką, zdarzeniami i przeżyciami jedynie wyobrażonymi`.

Agnieszka Markuszewska


Tom 7: Pisma dyskursywne, vol. 1-2, opracowanie edytorskie Bartłomiej Kuczkowski, tłumaczenie z języka francuskiego Renata Jarzębowska-Sadkowska i Joanna Pietrzak-Thebault.

`Pisma dyskursywne. Specyficzna to - z kilku powodów - część spuścizny Zygmunta Krasińskiego. Po pierwsze, na teksty opatrzone tym mianem składa się bodaj najbardziej różnorodna tematycznie twórczość autora, a dotycząca problematyki filozoficznej, politycznej, teologicznej, historycznej, społecznej i krytycznoliterackiej. Po drugie, mimo tak szeroko zakreślonego uniwersum intelektualnego, mnogości wątków i odniesień, tekstydyskursywne odznaczają się jednocześnie uchwytną spójnością, a ich lektura - wyraźniej niż dramaty czy proza poetycka - pozwala śledzić dojrzewanie intelektualne autora, drogę od młodzieńczych wypowiedzi na temat literatury i historii, przez dojrzałe przemyślenia filozoficzne i historiozoficzne z lat czterdziestych, aż do naznaczonych poczuciem klęski listów politycznych i relacji spisanych pod koniec życia. Wreszcie, osobliwość pism dyskursywnych wyraża się również - a może przede wszystkim - w tym, że Krasiński, autor `fragmentów`, `kawałków`, `rzeczy`, `utworów`, `wersów`, `drobiazgów`, `rysunków` - nigdy `tekstu dyskursywnego` nie napisał. Określenie to stanowi novum nie tylko w kontekście wydawniczych przedsięwzięć związanych z twórczością Krasińskiego, ale również w praktyce edytorskiej w ogóle. Gdyby kierować się wyłącznie tradycją, która wyłania się z analizy poprzednich edycji dzieł poety, teksty pomieszczone w tomie należałoby opatrzyć mianem `pism filozoficznych i politycznych`. Takie nazewnictwo przyjmuje bowiem Jan Czubek w siódmym tomie wydania jubileuszowego z 1912 roku, a powiela je następnie Paweł Hertz w edycji z 1999 roku, będącej swoistym uzupełnieniem trzytomowych `Dzieł literackich` ogłoszonych w 1973 roku. Tytuł `Pisma dyskursywne` uznano jednak za określenie bardziej adekwatne do specyfiki poszczególnych tekstów`

Bartłomiej Kuczkowski


Tom 8: Aparat krytyczny, redakcja naukowa Agnieszka Markuszewska i Mirosław Strzyżewski.