Dzieje głupoty w Polsce

nie chciała dalszej wojny. Sejm zawarł pokój nierozegrany, który dał Polsce za mało dzielnic wschodnich, by siłę Rosji zniszczyć zupełnie - na to trzeba by stworzyć Ukrainę niepodległą - a dość, żeby podtrzymywać w niej dążenia rewanżowe". [10] W pierwotnej wersji maszynopisu Bocheński nie precyzował, że chodzi o Niemcy. [11] W wydaniach z lat osiemdziesiątych punkt XII zmieniono na: ,,Z punktu widzenia koniunktur geopolitycznych sytuacja, jaka zaistniała po 1933 roku, zaczęła przypominać najgorsze okresy XVIII wieku, jeżeli idzie o położenie międzynarodowe. Z obu stron Polski zaczęły róść w siłę niepokojąco potężne mocarstwa. Aby zawrzeć sojusz z jednym z nich, trzeba jednak było wyrzec się albo ziem na wschód od Bugu, bez ekwiwalentu na zachodzie, albo Pomorza, dostępu do Gdańska i suwerenności. W tej sytuacji każda polityka zagraniczna była kwadraturą koła. Dopiero po zakończeniu drugiej wojny światowej powstały warunki dla ścisłego sojuszu ze Związkiem Radzieckim, a to wskutek przyjęcia na wschodzie granicy na Bugu, przy jednoczesnym odzys­kaniu na zachodzie terytoriów nad Odrą i Nysą". W wydaniu z 1996 usunięto ostatnie zdanie. [12] W pierwotnej wersji maszynopisu akapit od tego miejsca: ,,Jasne było, że prędzej czy później oba te państwa spikną się na nowy podział Polski. Na razie przeciwności ideologiczne Niemiec hitlerowskich z Rosją sowiecką uniemożliwiały im porozumienie i dawały Polsce dogodną możliwość szukania sojuszu z mocniejszym, z agresorem, by tego uniknąć. W Polsce jednak - prócz Studnickiego - nie tylko nikt o tym nie myślał, ale i pisanie lub mówienie o tym byłoby uważane za brak patriotyzmu i zdradę. Aby być dobrym Polakiem, nie wolno było mówić ani o wojnie z jednym z naszych sąsiadów, ani o sojuszu czy unii z drugim. Wolno było tylko czekać, aż dojrzeje sojusz sowiecko-niemiecki i wybije godzina nowego rozbioru". [13] W pierwotnej wersji maszynopisu akapit od tego miejsca do końca: ,,Francja, szukając za wszelką cenę pokoju z Niemcami, dla zaspokojenia ich ekspansji i idei rewanżowych, zdawała się poświęcać im Polskę. Wówczas Beck zawarł z Hitlerem sojusz [właśc. Deklarację o niestosowaniu przemocy z 26 stycznia 1934], który wykluczał wojnę z tej strony i zmuszał Francję do liczenia tylko na własne siły. Pozbawione sojusznika polskiego, państwa zachodnie zaczęły go cenić, tak że po upadku resztki Austrii i Czech, które Niemcy sterroryzowały i zajęły, mocarstwa zachodnie zagwarantowały granice Polski, czego dotąd wzbraniały się przez dwadzieścia lat uczynić. W tym stadium wybuchła druga wojna światowa, a w pierwszym jej miesiącu Polska została zajęta i podzielona przez Niemcy i Rosję". [14] W maszynopisie istniała też inna wersja wstępu, zaczynająca się od słów: ,,Naród polski doznał od połowy XVIII do początku XX wieku nader licznych klęsk, prześladowań i upokorzeń. Zarówno pod względem rozmiarów strat, jak i czasu trwania upadku, okres ten nie ma sobie równych w naszej erze, z wyjątkiem tylko prześladowań narodu żydowskiego. Jest rzeczą pierwszorzędnej wagi dla każdego Polaka, a także i dla cudzoziemców, których narody w ciągu historii może spotkać los podobny: zbadać, poznać i ustalić przyczyny tej wielkiej niedoli. Obowiązek ten z natury rzeczy powinni byli spełnić historycy polscy; tym bardziej, iż dla lepszego poznania własnych dziejów zaniedbali zupełnie obce. W szeregu pamfletów poświęconych poszczególnym historykom, lub dyskusjom między historykami, będziemy zastanawiać się nad zagadnieniami, w jakiej mierze obowiązek swój spełnili. Będziemy analizowali ich kryteria i porównywali wydane przez nich sądy pod kątem ich własnych, a także ustalonych przez nas innych kryteriów. Będziemy wreszcie uwypuklać sprzeczności, w jakie popadli między sobą i każdy wobec siebie samego, i podążać za skutkami, jakie w losach narodu sprowadziło takie, a nie inne osądzenie kierunków dziejowych przez nich. Ujęcie powyższe wymaga dwóch uwag uzupełniających, które muszą być na wstępie tak wyraźnie i silnie postawione, żeby potem już nie potrzeba do nich wracać. Pierwsza uwaga dotyczy pojęcia przyczyn upadku więzi państwowej naszego narodu. Otóż ten, tak skomplikowany, fakt historyczny nie mógł mieć jednej konkretnej przyczyny, lecz miał szereg całych grup przyczyn, powiedzmy cały szereg grup elementów przyśpieszających i umożliwiających upadek z jednej strony, odwlekających lub uniemożliwiających - z drugiej. Pisząc w tekście >>przyczyny<<, będziemy mieli na myśli elementy przyśpieszające upadek Polski. (...)". Brak dalszej części tekstu. Spis treści Przedmowa Koniunktury geopolityczne w dziejach upadku Polski Okładka