Dochód podstawowy (twarda)

nie ,,gwarantowany dochód roczny" - ten ostatni termin był swego czasu popularny w Kanadzie i Stanach, a oznaczał (ponownie opartą na kryterium dochodowym) gwarancję dochodu w postaci negatywnego podatku dochodowego. Dochód podstawowy różni się też od ,,płacy minimalnej", określonej ustawowo kwoty (zwykle godzinowej), którą zatrudniający muszą wypłacać pracownikom. Podstawowy grant dochodowy (Basic Income Grant, BIG). To popularne określenie dochodu podstawowego w południowej Afryce. W Stanach skrót USBIG oznacza Amerykańską Sieć Podstawowej Gwarancji Dochodu (US Basic Income Guarantee Network). Powszechny dochód podstawowy (Universal Basic Income, UBI). Ten termin, powszechnie stosowany w Ameryce Północnej i Europie, akcentuje to, że dochód podstawowy byłby wypłacany po równo wszystkim osobom niezależnie od statusu rodzinnego czy finansowego. Bezwarunkowy dochód podstawowy (BDP). Niektórzy aktywiści doklejają do dochodu podstawowego określenie ,,bezwarunkowy", chcąc zaznaczyć, że jego otrzymywanie nie zależałoby od sposobu jego wydawania, przestrzegania określonych norm zachowań ani wysokości dochodu. Nie jest jednak prawdą, że nie istniałyby zupełnie żadne kryteria - by być beneficjentem dochodu podstawowego, należałoby choćby (to najbardziej oczywisty przykład) legalnie zamieszkiwać dane państwo czy lokalną społeczność. Dlatego słowo ,,bezwarunkowy" może raczej powodować zamieszanie niż rozjaśniać sprawę. Dochód obywatelski bądź dochód za obywatelstwo. To prawdopodobnie trzecia najpopularniejsza nazwa, sugerująca z jednej strony, że do świadczenia uprawnieni byliby wszyscy obywatele państwa, z drugiej - że uprawnieni byliby do niego tylko obywatele. Kwestia jest podwójnie problematyczna. Prawie wszystkie konkretne propozycje dochodu podstawowego wykluczają z niego obywateli danego kraju żyjących za granicą, większość propozycji włącza zaś długoterminowych legalnych rezydentów danego obszaru - nawet jeśli nie posiadają oni obywatelstwa. Termin nie jest więc poprawny w dosłownym sensie, chociaż konotuje ideę dochodu podstawowego jako obywatelskiego prawa. Jego nowym, popularnym wariantem jest obywatelski dochód podstawowy. Dochód partycypacyjny. Ten koncept, który szczegółowo omówimy dalej, kojarzony jest zwykle z Tonym Atkinsonem, jego długoletnim obrońcą. Z dochodem podstawowym łączy go kilka cech - byłby powszechny, wypłacany jednostkom w gotówce w regularnym trybie - zakłada jednak, że otrzymujący go musieliby podjąć w zamian jakąś aktywność gospodarczą. Przez ustanowienie tego behawioralnego kryterium dochód partycypacyjny odróżnia się w kluczowym obszarze od dochodu podstawowego. Dywidenda społeczna oraz dywidenda dla wszystkich (dividends--for-all). Termin ,,dywidenda społeczna", bliski niżej podpisanemu, ma szlachetną historię i wskazuje na ważne uzasadnienie dla dochodu podstawowego - byłby on zwrotem od inwestycji i akumulacji bogactwa w całym społeczeństwie (zob. rozdział drugi). Dodatek państwowy (state bonus). Ten termin, używany na przykład przez Milnerów i Pickarda, był popularny na początku XX wieku. Jest pod pewnymi względami atrakcyjny - wyraża ideę wypłaty socjalnej otrzymywanej od państwa. Demogrant. Zdobywszy popularność w Stanach w latach 60., termin ten został na krótko przyjęty - a potem zarzucony - przez demokratycznego senatora Georgea McGoverna w trakcie jego nieudanej kampanii prezydenckiej. Dziś pozostaje pociągającą propozycją wyostrzającą związek między ,,demokracją" a ,,grantami". Dotacja wolnościowa (freedom grant). Tę nazwę, jako zastępnik BIG, proponowałem w kontekście RPA po tym, jak na pierwszego postapartheidowego prezydenta wybrano tam Nelsona Mandelę[12]. Niestety Międzynarodowy Fundusz Walutowy i ówczesny minister finansów byli w opozycji do BIG, a od tego czasu nierówności i chroniczne poczucie zagrożenia tylko się spotęgowały. Dotacja stabilizacyjna (stabilization grant). Kolejna zaproponowana przeze mnie nazwa odnosi się do takiej formy dochodu podstawowego (lub jego części składowej), która uzależniona byłaby od cyklu koniunkturalnego: wzrastałaby w okresie recesji, by zachęcić do wydawania pieniędzy, i była obniżana w lepszych okresach. Tę koncepcję omówimy szerzej w rozdziale piątym. Dotacja dla udziałowców (stakeholder grant). To przemianowana koncepcja dotacji kapitałowych zakładających wypłacenie jednej dużej kwoty osobom osiągającym pełnoletność. Fundamentalna różnica między dotacjami kapitałowymi a dochodowymi dotyczy wspomnianej wcześniej kwestii ,,słabej woli". Jednak dotacje kapitałowe łączy z dochodem podstawowym kilka pryncypialnych cech: powszechność, bezwarunkowość, nieodbieralność i otrzymywanie ich przez konkretne jednostki. Spośród tej masy pojęć określających jedną fundamentalną ideę najchętniej używam