CZAS SAMOTNOŚCI Ukraina i Ukraińcy w latach 1914-2018 (twarda)

wa zdradą narodowych interesów. Cztery południowo-wschodnie województwa znalazły się w granicach radzieckiej Ukrainy za zgodą władz krajowych, zwasalizowanych przez Kreml. Nadal pozostawały częścią narodowej historii, niezbywalnej i mitologizowanej, odmiennej od proponowanej przez komunistycznych propagandzistów. Lwów, Stanisławów, Drohobycz, Łuck, Krzemieniec, podobnie jak Grodno, Nowogródek i Wilno, wplatano w najszlachetniejsze wątki przeszłości. Z upływem czasu utracone ziemie przybierały postać mitycznej, pięknej oraz beztroskiej Arkadii. Ale, co warto przypomnieć, nie stały się przedmiotem ruchów ziomkowskich wzywających do czekania na szansę powrotu Polski i Polaków na Kresy. Winą za przesunięcie granic polskiego państwa obarczano trudnych do zdefiniowania ,,Ruskich", komunistów i rodzimych sprzedawczyków, Stalina i Chruszczowa, a nie Ukraińców i Rosjan. Jedno z doświadczeń ukraińskich elit, wyniesione z walk o niepodległość i II wojny światowej, wynikało z rozpoznania obojętności rządów państw Europy zachodniej, Stanów Zjednoczonych i Kanady. Aby ją przełamać, ukraińska diaspora energicznie starała się dotrzeć do polityków zachodnich, publicystów, także ośrodków naukowych. W tych ostatnich z czasem, po 1945 r. potrafiła stworzyć silne narodowe centra podejmujące badania politologiczne, historyczne i etnograficzne, mające wpływ na poglądy zachodnich sowietologów. W 1983 r. zorganizowała z dużym rozmachem obchody półwiecza wielkiego głodu na Ukrainie. Rok później opublikowano pod redakcją Wołodymyra Kubijowycza pierwszy tom Encyclopedia of Ukraine. W tym czasie w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie mieszkało około 1,7 mln Ukraińców i osób pochodzenia ukraińskiego. Mimo wszystko zachodnie społeczeństwa nie zainteresowały się głębiej ukraińskimi losami i ich miejscem w europejskich i światowych dziejach ani ich położeniem wśród innych narodów Związku Radzieckiego. Przywódcom ukraińskiej diaspory nie udawało się na dłużej skupić ich uwagi na problemach swojego narodu. Więcej, nawet wykształconym oraz intelektualnie mobilnym Europejczykom i Amerykanom Ukraina nadal wydawała się integralną częścią Rosji, a Ukraińcy, podobnie jak Białorusini, jedynie autonomiczną częścią narodu rosyjskiego. Polskie środowiska emigracyjne, mniej energiczne i słabiej dostrzegalne od podobnych ukraińskich, miały przynajmniej jedną istotną przewagę - nie musiały nikogo przekonywać, że są częścią historycznego narodu, zasługującego na w pełni suwerenne państwo. Ukrainę w drugiej połowie XX w. w Waszyngtonie, Londynie, Paryżu i Berlinie postrzegano nie tylko jako jeden z wielu segmentów radzieckiego, a tym samym rosyjskiego imperium; biorąc pod uwagę ukraiński potencjał gospodarczy i intelektualny, bogactwa naturalne republiki uznawano za bardzo istotny element dla jego sprawnego funkcjonowania, a więc dla Moskwy wręcz niezbywalny. Z tym problemem politycy zachodni musieli się zmierzyć, gdy po kilku latach ostrego kryzysu, w grudniu 1991 r., Związek Radziecki przestał istnieć. Nie bardzo wiedzieli, jakie miejsce zaproponować Ukrainie, dużemu państwu z bronią jądrową, kierowanemu przez ambitne elity wywodzące się z radzieckiej nomenklatury. Postrzegali tę kwestię w ścisłym związku z formowaniem swoich politycznych i gospodarczych związków z Federacją Rosyjską, chwiejnie prowadzoną przez prezydenta Borysa Jelcyna, później twardą ręką przez Władimira Putina. Z Kremla płynęły do zachodnich stolic przesłania, że Moskwa uważa wielowiekowe związki z Kijowem za nienaruszalne, należące do fundamentów jej polityki wewnętrznej i zagranicznej. Po 1991 r. większość poważnych inicjatyw i działań zachodnia społeczność adresowała do Rosji, czyniąc z niej jedynego spadkobiercę Związku Radzieckiego. Ukraina pojawiała się niejako obok, początkowo bardziej jako przeszkoda niż pełnoprawny podmiot środowiska międzynarodowego, który pozytywnie wpływa na jego jakość i stabilność. Na Rosję nałożono obowiązek objęcia kontrolą całego poradzieckiego arsenału jądrowego oraz niedopuszczenia do anarchizacji obszaru pozostałego po radzieckim imperium. Do Moskwy popłynęły sygnały z Waszyngtonu i Brukseli, że na sympatię zachodniej społeczności dla swoich działań niepodległościowych mogą liczyć przede wszystkim te państwa, które przed II wojną światową cieszyły się niepodległością; Litwa, Łotwa i Estonia. Otwarcie dla nich przestrzeni Unii Europejskiej i NATO można uznać, choć bardziej w symbolicznym niż praktycznym wymiarze, za powrót do ładu określonego jeszcze w czerwcu 1919 r. przez traktat wersalski. Przy takiej interpretacji kon-sekwencji rozpadu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich Ukraina oraz Białoruś, Mołdawia i Gruzja pozostawały w obszarze, o którego kształcie i przyszłości decydo