Chopin

ejce przed biurem ochotniczego zaciągu, a wyszedł stamtąd jako żołnierz insurekcji"[4]. W wielu opracowaniach dotyczących Fryderyka Chopina widnieje informacja, jakoby jego ojciec był w powstaniu kościuszkowskim żołnierzem Gwardii Narodowej (Jerzy Waldorff uczynił go wręcz setnikiem), walczył pod dowództwem Kilińskiego i brał udział w bitwie pod Maciejowicami. Tymczasem, jak ustalił wspomniany już Mysłakowski, Mikołaj mógł być jedynie członkiem mieszczańskiej obrony cywilnej i z całą pewnością nie uczestniczył w batalii maciejowickiej. Jak twierdzi Wierzyński, po klęsce insurekcji i przeprowadzeniu trzeciego rozbioru Polski, na skutek którego Polska zniknęła z mapy Europy, Mikołaj znowu nosił się z zamiarem opuszczenia kraju i miał nawet wykupiony bilet na dyliżans, ale tym razem z nóg zwaliła go choroba, skutecznie uniemożliwiając mu podróż. W efekcie ojciec kompozytora na dobre pozostał w Polsce, zajmując się nadal nauczaniem dzieci w domach zamożniejszych Polaków. Nie był jedynym Francuzem, który w owych czasach parał się pracą guwernera - po rewolucji nasz kraj zalała fala francuskich emigrantów, głównie arystokratów i duchownych uciekających przed gilotyną. Na polskich dworach funkcje nauczycieli pełnili głównie francuscy księża, ale zdarzało się czasem, iż metrem, jak niegdyś nazywano pedagogów, był wręcz jakiś hrabia lub książę, któremu rewolucyjna zawierucha zabrała wszystko, zmuszając go nie tylko do emigracji, ale i zarabiania na życie. Jak twierdzi Fryderyk Skarbek w swoich Pamiętnikach Selgasa, inspirowanych życiorysem Mikołaja Chopina, francuscy guwernerzy byli wręcz modni wśród polskiej szlachty: ,,Każdy dom szlachecki musiał mieć Francuza guwernera, czyli <>, bądź do uczenia dzieci i niedorostków mowy francuskiej, bądź też do prowadzenia konwersacyi z panią, z pannami domu, jako i z przybyłymi gośćmi. Był to poniekąd zbytkowny, modny a niezbędny mebel w każdym porządniejszym domu"[5]. Mikołaj znalazł zatrudnienie w majątku Kiernozia, w okolicach Łowicza, gdzie zajmował się edukacją dzieci niedawno zmarłego Macieja Łączyńskiego. Jedna z jego uczennic, Maria, zdobyła nawet nieśmiertelną sławę, chociaż nazwisko Maria Łączyńska zapewne niewiele mówi czytelnikowi. Panna Łączyńska poślubiła w 1805 roku mocno już podstarzałego, bo sześćdziesięciodziewięcioletniego Anastazego Walewskiego, a dwa lata później, już jako pani Walewska, wpadła w oko Napoleonowi Bonaparte i została jedną z najsłynniejszych jego kochanek. Wątpliwe jednak, by jej niegdysiejszy guwerner pochwalał taką ,,karierę" swej uczennicy, bowiem Mikołaj Chopin, mówiąc oględnie, nie darzył cesarza Francuzów zbytnią sympatią. W 1802 roku, kiedy powierzeni jego opiece uczniowie podrośli na tyle, by można ich było posłać do szkół z internatem, wyjechał do Żelazowej Woli, by objąć posadę guwernera dzieci owdowiałej hrabiny Ludwiki Skarbkowej. Szybko zyskał sympatię swojej chlebodawczyni, jak i powierzonej jego opiece dziatwy. Hrabiowski dom, w którym Mikołaj znalazł zatrudnienie, nie był żadną magnacką rezydencją, ale skromnym, wiejskim dworem, którym gospodyni zarządzała z pomocą Justyny Krzyżanowskiej - panny respektowej, jak w owych czasach nazywano niezamężne kobiety mieszkające na stałe u bogatszych krewnych bądź obcych, ale zamożnych ludzi i będące na ich utrzymaniu. Wbrew temu, co można przeczytać w wielu opracowaniach, panna nie była krewną Skarbków, tylko córką jednego z zarządców ich majątków ziemskich. Jej ojcem był Jakub Krzyżanowski, matką - Antonina z Kołomińskich, a Justyna przyszła na świat w jednym z majątków znajdujących się pod zarządem Jakuba. Oprócz Justyny, a właściwie Tekli Justyny, bo takie imiona nadano jej na chrzcie, państwo Krzyżanowscy doczekali się jeszcze jednego syna, Wincentego Ferrariusza, i córki, Marianny Rozalii Reginy, przy czym Justyna była najmłodsza z całej gromadki. Dokładna data jej narodzin nie jest znana, ale przyjmuje się, że urodziła się przed 14 września 1782 roku, ponieważ właśnie tego dnia została ochrzczona w kościele parafialnym w Izbicy Kujawskiej. Osobą, która wywarła przemożny wpływ na wychowanie panny Krzyżanowskiej była wspomniana Ludwika Skarbkowa. To właśnie dzięki niej Justyna zdobyła umiejętność czytania i pisania, nauczyła się francuskiego oraz gry na pianinie i zyskała obycie towarzyskie. Śmiało można powiedzieć, iż zdobyła wykształcenie typowe dla panien z dobrych, szlacheckich domów. [...] Przypisy [1] A. Tarczewska, I. Kaniowska-Lewańska, Historia mego życia. Wspomnienia warszawianki, Wrocław 1967, s. 243. [2] F. Liszt, Fryderyk Chopin, Kraków 1960, s. 122. [3] K. Wierzyński, Życie Chopina, Kraków 1978, s. 22. [4] Ibidem, s. 24. [5] F. Skarbek, Pamiętniki Seglasa, Warszawa 1898, s. 14-15.