Celtowie. Dzieje

osował, wyglądała następująco: Rzymianie usypywali przy twierdzy własne umocnienia z ziemi oraz budowali wieże i machiny miotające, służące do szturmu. Suessjonowie poddali wkrótce swą główną twierdzę; wśród zakładników, których Cezar wziął od nich, znajdowali się synowie króla Galby. Następnie oblegał twierdzę Bellowaków i po wstawiennictwie Dywicjaka na ich rzecz, przyjął kapitulację. Poddali mu się także Ambianowie, natomiast ich sąsiedzi - Nerwiowie - poprzysięgli nie podporządkowywać się Rzymianom. Nerwiowie, wśród których tradycje wojskowe były bardzo silne, przekonali Atrebatów i Wiromanduów, by wspólnie stawić opór. Nie mieli jazdy, ale byli specjalistami w przygotowywaniu różnorodnych przeszkód - z młodych drzew, płotów i cierni - przeciw konnicy wroga. Opisując przygotowania Nerwiów, Cezar wspomina o czynionych przez nich środkach ostrożności, do których niewątpliwie często uciekały się atakowane przezeń celtyckie plemiona: ,,kobiety oraz tych, których ze względu na wiek uznali za niezdatnych do walki, zebrali w takiej okolicy, gdzie z powodu bagien wojsko nasze nie miałoby dostępu"5. Niektórzy spośród tych Belgów, jacy skapitulowali przed Cezarem, potajemnie przekazywali Nerwiom informacje o rozmieszczeniu Rzymian, a szczególnie o fakcie, że każdy legion maszerował osobno i w znacznej odległości od innych. Cezar dowiedział się o tych doniesieniach i przebiegle nakazał legionom, aby maszerowały bliżej siebie. Kiedy obozowano niedaleko Sambry, rzeki szerokiej i o stromych brzegach, Rzymianie zostali nagle zaatakowani przez Nerwiów, szarżujących na nich pieszo w bród przez rzekę z nieprawdopodobną prędkością. Legiony, mimo zaskoczenia i ucieczki sprzymierzeńczej jazdy numidyjskiej, utrzymały pole, odpierając falowe ataki Nerwiów dowodzonych przez ich naczelnego wodza, Boduognatusa. Zastępca Cezara, Labienus, który przebywał w ariergardzie wraz z dwoma legionami towarzyszącymi taborom, dołączył do bitwy i Rzymianie odzyskali siły. Szala zwycięstwa przechyliła się na ich stronę, ale Nerwiowie i ich sojusznicy wzgardzili ucieczką. Nawet będąc już w beznadziejnym położeniu ,,tak wielkim odznaczali się męstwem, że - jak mówi Cezar - gdy padli pierwsi spośród nich, kolejni wstępowali na ciała poległych i z nich dalej walczyli, a gdy i ci padli, i potworzyły się zwały trupów, to pozostali przy życiu miotali z nich, jakby z pagórków, pociski na naszych i z powrotem odrzucali przechwytywane w locie włócznie"6. Walcząc do końca, prawie wszyscy wojownicy Nerwiów padli w bitwie. Cezar twierdził, że spośród ich wojsk liczących w sumie 60 000 ludzi, ostało się zaledwie 500 i że przeżyło tylko 3 członków zgromadzenia plemiennego liczącego 600 starszych. Podobna katastrofa czekała Aduatuków (Aduatuci) - mieszkające w tym regionie plemię mieszanego pochodzenia, które wywodziło się w większości z resztek germańsko-celtyckiej armii, jaka niegdyś toczyła z Rzymianami zaciekłe boje na dalekim południu Galii w 105 r. Zaledwie jedno czy dwa pokolenia wcześniej osiedlili się oni nad rzeką Sambrą, strzegąc szlaków wiodących do Germanii. Ulokowali się mocno w miejscu zwanym Aduatuka, od którego wzięli swą nazwę etniczną, a które później przyjęło germańską nazwę Tungros (dziś Tongres). Pamięć historyczna nakazywała Aduatukom traktować podejrzliwie zamiary Rzymian, toteż słysząc o groźnym zbliżaniu się legionów Cezara, zaczęli przygotowywać się na spodziewany najazd. Zorganizowali silną armię, która miała wspomóc Nerwiów, ale gdy doszły wieści o klęsce tego plemienia i o nadciąganiu całej armii rzymskiej, zdecydowali się zająć pozycje w swojej najpotężniejszej fortecy. Była nią prawdopodobnie skalista twierdza Namur. Rzymianie oblegali ją, a Aduatukowie - zdając sobie sprawę, że ich sytuacja jest rozpaczliwa - wahali się między kapitulacją a walką. Negocjacje zostały zerwane, Rzymianie zaatakowali i mimo dzielnej obrony, zdobyli fortecę. Cezar twierdził, że Aduatukowie próbowali go oszukać, nie zdając mu wszystkiej broni, a następnie próbując przeprowadzić zdradziecki atak i dlatego potraktował ich bez litości. Cała przebywająca w twierdzy ludność Aduatuków - 53 000 osób - została sprzedana w niewolę. 1 I triumwirat, nieformalne porozumienie zawarte w 60 r. przez wymienionych polityków, ,,w myśl którego nic nie miało się dziać odtąd w państwie, co mogłoby się nie podobać jednemu z trzech" (Swetoniusz, Żywoty cezarów, przeł. Janina Niemirska-Pliszczyńska). 2 Commentarii de bello Gallico - istnieją różne przekłady pol., w tej książce wszystkie cytaty wg: Gajusz Juliusz Cezar, Wojna galijska, przeł. Eugeniusz Konik, Wrocław 1978. 3 Nie należy go mylić z królem Eduów o tym samym imieniu. 4 Cezar, dz. cyt., II, 6. 5 Tamże, II, 16. 6 Tamże, II, 27.