"Biesy" Fiodora Dostojewskiego to opowieść na wskroś współczesna w swej wymowie - opowiadająca o ty, co już odchodzi, a nade wszystko - o tym co dopiero nadejdzie. Niepewna wizja przyszłości, jutra, które dopiero stwarza się (a w zasadzie - jest stwarzane) na naszych oczach, pozostaje współczesną metaforą człowieka współczesnego, żyjącego w - jak zwykł określać jeden z najwybitniejszych polskich socjologów ostatniego półwiecza, Zygmunt Bauman - świecie "płynnej rzeczywistości".
Co niezwykle charakterystyczne dla tego wybitnego pisarza, ową walkę przeszłości z przyszłością, "nowego" ze "starym", czy wreszcie - dobra ze złem, Dostojewski przelewa na szereg bohaterów biorących udział w kolejnych odsłonach "naszej małej tragedii", komicznej postaci "wstecznika" Stiepana Trofimowicza Wierchowienskiego, "wywrotowca" Piotra Stiepanowicza Wierchowienskiego, czy wreszcie - tego, który ma "poruszyć z posad bryłę świata", Nikołaja Wsiewołodowicza Stawrogina.
Dostojewski w kapitalny sposób ukazuje również, jak każdy z bohaterów, pretendując do zajęcia osobniczej pozycji w życiu kulturowo - społecznym przejawia egoistyczne, partykularne interesy, co jest - rzecz jasna - alegorią do tytułu, jako do tkwiących wewnątrz człowieka pretensji i animozji wobec drugiej istoty.
Pierwszorzędne znaczenie ma jednak w przypadku prozy Dostojewskiego - w moim przekonaniu - znaczenie całości cyklu pięcioksiągu tragikomicznego jako całości (tak naprawdę - mówi się o pięcioksiągu tragicznym, ale ze względu na "Komedię ludzką" Balzaca - "człowiekowi trzeba więcej śmiechu"). Należy bowiem pamiętać, że o ile Raskolnikow ("Zbrodnia i kara"), miał jeszcze odwagę powiedzieć: "Ja nie człowieka zabijam, lecz zasadę", czy też: "Zdychajcie psy, jeśliście niezadowoleni" (... choć mamrotał to sam do siebie w półmroku swojej trumienki) to jednak ostatecznie zrealizował swe zamiary, o tyle - już Lew Nikołajewicz Myszkin alias IHS ("Idiota"), jest już istotą słabą, zidiociałą, zchorowaną; wreszcie - pojawiają się Piotr Stiepanowicz i Nikołaj Stawrogin, główni bohaterowie "Biesów", jako Ci, którzy próbują uporządkować w jakiś sposób na nowo świat, jaki pozostawił im w spadku "ostatni z rodu" książę Lew Nikołajewicz Myszkin - czy robią to właściwie? - Trzeba przeczytać...
PS. A po nich jeszcze - "Braci Karamazow"
