Akwarium (twarda)

Literaturę szpiegowsko-sensacyjną porzuciłem gdzieś w czasach licealnych, przerzucając się na fantastykę. Okazało się po drodze, że fantastyka może doprowadzić także do tematów i zagadnień, o które bym jej wcześniej nie podejrzewał, w tym do kwestii polityczno-antykomunistycznych (Zajdel, Ziemkiewicz, Wolski, Twardoch) nie wiem, czy się polski mainstream tak ładnie rozliczył z komuną jak fantaści. Tak zgłębiając literacko temat, dotarłem do Volkoffa, Mackiewicza, no i Suworowa. /
Akwarium na niezaprzeczalną przewagę nad Ludlumami, Forsythami et consortes, gdyż wpisana jest weń autobiografia autora, własna kariera w GRU (radzieckim wywiadzie wojskowym), którego tytułową moskiewską bazą, owym otoczonym nimbem tajemnicy (w przeciwieństwie do KGB) jądrem ciemności jest właśnie owo akwarium. Anegdot i szczegółów ze szkolenia i z metod werbunku jest mnóstwo, sporo z nich to kawał ciekawej psychologii, podejrzewam, że takiej, której uczą każdego tajniaka. Egzaminy, które testują zupełnie co innego, niż sądzi testowany. Ciągła niepewność czy to, co robię, to prawdziwe zadanie? A może sam jestem testowany? Niektóre anegdoty są kapitalne, np. ta o butach zostawiających ślady idące w odwrotnym kierunku, służących wprowadzeniu przeciwnika w błąd. Miłośnicy totalitaryzmu będą usatysfakcjonowani tą relacją zza kulis. Trochę zapewne przerażeni, z powodu tego, że jak pokazuje najnowsza historia, nie jest to rozdział do końca zamknięty. Kara śmierci, do dziś ciążąca nad Suworowem, wydaje się tylko przydawać wiarygodności autorowi. /
Albo taki śliczny fragmencik:
>Ludzie dzielą się na kapitalistów i socjalistów. Jedni i drudzy potrzebują pieniędzy. Różnią ich tylko metody zdobywania. Jeżeli kapitalista potrzebuje pieniędzy, ostro zabiera się do pracy. Jeżeli socjalista potrzebuje pieniędzy, rzuca robotę i innych namawia, by poszli w jego ślady.< /
Być może owo piętno autentyczności (nie mi oceniać, na ile podkolorowanej) powoduje, że fabularnie powieść nie wpisuje się w mityczny schemat odkrywania prawdziwej struktury rzeczywistości, czyli bohater w końcu przeciera ze zdumienia oczy, uświadamia sobie zło systemu i podejmuje nierówną, acz szlachetną walkę. Nie. Powodem owego Go West jest tylko i wyłącznie okazanie zbyt daleko idącej słabości psychicznej, według nas zupełnie naturalnej zresztą, i wcale nie mającej związku z nieosiągnięciem sukcesu operacyjnego, ale wystarczającej, by go z grona agentów wykluczyć. Do tej chwili słabości bohater jest aż trochę niewiarygodny w swoim perfekcjonizmie. Niemniej, ów trochę bezmyślny Suworow-narrator, terminator, dla którego cel uświęca środki, który nie wie, kto to Dostojewski (odpowiada na pytanie egzaminacyjne generał Mikołaj Dostojewski, czy jakoś podobnie), to jednak kreacja Suworowa-pisarza. Uwiarygadnia ona bohatera powieści, ale zarazem zaciemnia obraz prawdziwego Suworowa. Czasem nie wiemy, gdzie i na ile historia jest podkolorowana na potrzeby jednak! fabuły powieści sensacyjnej. Ale takie jest w końcu prawo każdej powieści. /
Naprawdę warto. Zapewne większość miłośników powieści sensacyjnych ma już ową pozycję dawno za sobą, polecam więc każdemu, kto jej nie czytał jest to zarazem świetne czytadło i świetna książka o kulisach radzieckiego totalitaryzmu. Zapewne sięgnę po inne książki Suworowa, w tym historyczne (popularno-historyczne?). Ostrzegam też, że lektura tego typu książek (podobnie jak Montażu Volkoffa) powoduje pewne skrzywienie w odbiorze rzeczywistości zaczynamy wierzyć w spiskową teorię dziejów i zastanawiać się, kto mógł być (jest?) agentem obcego wywiadu, bo tak potężnej agentury jak ZSRR, rozsianej po całym świecie, nie miało pewnie żadne inne państwo. Zaczynamy zatem myśleć jak komuniści, dla których absolutnie każdy mógł być podejrzany. Może to jest więc pośmiertne zwycięstwo systemu? Skoro tak, to czy rzeczywiście lepiej być ufnym i łatwowiernym człowiekiem Zachodu, łykającym głodne kawałki o pacyfizmie i rozbrojeniu, z których tak się śmieją powieściowi agenci GRU?

Nie może być bardziej realistycznej i pasjonującej powieści szpiegowskiej niż książka napisana przez autentynczego szpiega, który w swojej karierze wykradał tajemnice światowych mocarstw w wielkich europejskich metropoliach.
Historia agenta radzieckiego wywiadu wojskowego GRU oparta jest na osobistych doświadczeniach autora książki, więc nie brakuje w niej szczegółowych opisów, przemyśleń, dygresji narratora oraz ostrych słów.
Losy głównego bohatera, Wiktora Suworowa (to również pseudonim artystyczny pisarza) śledzimy od momentu, gdy jako dowódca kompanii czołgów prowadzi swój oddział na ćwiczenia bojowe. Dzięki swemu zaangażowaniu i znakomitym wynikom zostaje zauważony i zwerbowany przez płka Krawcowa do pracy w sztabie armii.
Powieść została skontruowana w taki sposób, iż narrator nie jest wszechwiedzący. Czytelnik razem z bohaterem poznaje żelazne i nierzadko brutalne zasady, kierujące radziecką armią oraz podległymi jej służbami wywiadowczymi. Bohater wielokrotnie zostaje poddany egzaminom z wiedzy, umiejętności oraz próbom lojalności wobec ZSRR.
Suworow dosyć szybko konstatuje, że na wysokich szczeblach władzy wojskowej nie liczą się przyjaźnie ani zasługi, a każdy oficer stanowi potencjalne zagrożenie dla swoich towarzyszów broni. Najważniejsza okazuje się lojalność wobec przełożonego, ponieważ to do niego należy dobór kadr i to on &#8222;ciągnie&#8221; swoich podwładnych w górę hierarchii.
Suworow uświadamia czytelnikom, że w bezwzględnym systemie armii radzieckiej nie ma miejsca dla słabych, wrażliwych ludzi &#8211; każdy musi przede wszystkim dbać o swoje interesy i stanowisko, gdyż nieostrożny ruch może spowodować upadek na samo dno. Taki wniosek wysnuwa autor, opowiadając jednocześnie o krwawych treningach z udziałem agresywnych psów, osobistych waśniach między oficerami oraz bezpardonowej rywalizacji między radziekcimi służbami wywiadowczymi: GRU i KGB.
W międzyczasie Suworow opisuje karkołomne szkolenie w Specnazie, naukę w Wojskowej Akademii Dyplomatycznej oraz swój akces do służb wywiadu &#8211; tytułowego &#8222;Akwarium&#8221;.
Później z pisarskim kunsztem wyjawia tajniki swojej pracy w rezydenturze GRU w Wiedniu, werbunki tajnych agentów w Szwajcarii i RFN, swój udział w wyjątkowo ryzykownych akcjach oraz co ciekawsze wpadki kolegów po fachu, kończące się utratą posady oraz brutalnymi przesłuchaniami.
Autor objaśnia w swoim dziele twarde, a czasem wręcz obłąkańcze reguły systemu, którego był trybikiem i z którego więzów postanowił się wyrwać, gdy poczuł, że popełnił niewybaczalny błąd i że wkrótce czeka go aresztowanie oraz konwejer.
Książka niezwykle wnikliwie, ale przystępnie prezentuje prawdziwe oblicze fachu agenta. Narracja została ożywiona licznymi dialogami. W zestawieniu z pozostałymi &#8211; w większości historycznymi &#8211; książkami Suworowa, jest to dość oryginalna pozycja. Nie dość, że traktuje o osobistych przeżyciach pisarza w tajemniczym i hermetycznym świecie służb wywiadowczych, to jeszcze napisana została w konwencji fabularnej. Warto ją przeczytać.