1812 Napoleon w Moskwie (twarda)

­rem skle­py - łu­pio­ne. Cu­kier, kawa, her­ba­ta są pierw­szy­mi ar­ty­ku­ła­mi, na któ­rych kła­dą rękę ra­bu­sie; po­tem przy­cho­dzi ko­lej na skó­ry, fu­tra, odzież i wszel­kie ar­ty­ku­ły luk­su­so­we". Na co Wło­si, ,,pod­nie­ce­ni przy­kła­dem łu­pią­cej na ich oczach lud­no­ści, po­zwa­la­ją się po­nieść pa­nu­ją­cej at­mos­fe­rze i sami za­czy­na­ją kraść wszyst­ko, co po­pad­nie. Jako pierw­sze prze­szu­ka­ne i ogo­ło­co­ne zo­sta­ją ma­ga­zy­ny mąki, wód­ki i wina". Do­praw­dy, dla­cze­go trzy­mać się na ubo­czu i gło­do­wać, gdy oto pod­pa­la­na jest żyw­ność, któ­rej wy­star­czy­ło­by na wy­ży­wie­nie dzie­się­ciu ar­mii? Je­den z pod­wład­nych ma­jo­ra Bo­ular­ta - za­wsze kry­tycz­ny i skłon­ny do zwa­dy ma­jor Pion des Lo­ches, czło­wiek, któ­ry za­wsze wszyst­ko wie i po­tra­fi prze­wi­dzieć roz­wój wy­pad­ków le­piej niż kto­kol­wiek inny, nie­ule­czal­ny Bes­ser­wis­ser - wi­dzi te­raz masy żoł­nier­stwa z kor­pu­sów ar­mij­nych obo­zu­ją­cych na rów­ni­nie poza mia­stem, jak ła­mią za­kaz wkra­cza­nia w ob­ręb mu­rów i z po­śpie­chem wcho­dzą do środ­ka. Żad­ne stra­że nie są w sta­nie ich po­wstrzy­mać. Nie trze­ba było wie­le cza­su, ,,aby ar­mia ule­gła cał­ko­wi­te­mu roz­pa­do­wi. Wszę­dzie wi­dzia­ło się pi­ja­nych ofi­ce­rów i żoł­nie­rzy ob­ła­do­wa­nych łu­pem i za­pa­sa­mi za­bra­ny­mi z pło­ną­cych do­mów. Uli­ce za­sła­ne były ka­wał­ka­mi fa­jan­su, me­bli i wszel­kie­go ro­dza­ju odzie­ży. Wie­le po­dą­ża­ją­cych za ar­mią ko­biet, jak­by wie­dząc już jak dro­go im za­pła­ci­my pod­czas od­wro­tu za to, co te­raz zdą­żą zra­bo­wać, z nie­wia­ry­god­ną szyb­ko­ścią za­opa­try­wa­ło się w łupy". Wszę­dzie do­cho­dzi do scen gra­bie­ży i strasz­nych in­cy­den­tów. W dro­dze do bro­du na rze­ce, płat­nik Du­ver­ger wi­dzi jed­ną taką kłó­tli­wą ję­dzę w ak­cji. Wy­pę­dze­ni ze swo­je­go pło­ną­ce­go pa­ła­cu, krę­cą się wła­śnie z przy­ja­cie­lem po ,,głów­nej uli­cy, gdzie przy­by­wa­ło nad­bie­ga­ją­cych ze wszyst­kich kie­run­ków bie­da­ków, ko­biet i dzie­ci, byle jak odzia­nych w ja­kieś ła­chy. Na­gle na środ­ku dro­gi sta­nę­ła ja­kaś sta­ra mar­kie­tan­ka. Zna­łem już ją. Wi­dzia­łem ją po­przed­nio, jak pię­ścią wal­nę­ła gre­na­die­ra, pró­bu­ją­ce­go po­wstrzy­mać ją od wej­ścia do mia­sta. Te­raz sta­ła tam z dzi­ki­mi, zie­lo­ny­mi oczy­ma, sku­pio­ny­mi na ucie­ka­ją­cych z po­ża­ru, za­trzy­mu­jąc ich i prze­szu­ku­jąc". Jak do­tąd, nasz płat­nik nie zwra­cał na nią więk­szej uwa­gi. Te­raz jed­nak, tuż obok sie­bie, wi­dzi ko­lej­ną grup­kę: ,,sta­rusz­ka, dwo­je lub tro­je dzie­ci, dziew­czy­nę, pięk­ną mimo jej bla­do­ści, i ko­bie­tę, któ­rą dwóch ro­bot­ni­ków nie­sie na no­szach. Wszy­scy szlo­cha­ją tak, że może ci pęk­nąć ser­ce. Sta­ra mar­kie­tan­ka rzu­ca się na cho­rą ko­bie­tę i świę­to­krad­czą ręką prze­szu­ku­je jej ubra­nie, spraw­dza­jąc, czy nie ukry­ła cze­goś war­to­ścio­we­go. Tego dnia by­łem na kra­wę­dzi fu­rii - nie­chaj nie­bio­sa mi prze­ba­czą za to, że ude­rzy­łem tę ko­bie­tę". Tak­że i Pion des Lo­ches wi­dzi wie­le ar­mij­nych vi­van­di­?res i can­ti­ni­?res5 ,,ob­ła­do­wa­nych gą­sio­ra­mi z al­ko­ho­lem, cu­krem, kawą i dro­gi­mi fu­tra­mi. Po­żar sza­lał już we wszyst­kich dziel­ni­cach mia­sta. Gdy do­cie­rał do ja­kiejś gru­py żoł­nie­rzy, ci opusz­cza­li zaj­mo­wa­ne do­tąd miej­sce i szu­ka­li schro­nie­nia w na­stęp­nych do­mach". Na szczę­ście zda­rza­ją się też i tacy, któ­rzy za­cho­wu­ją się po ry­cer­sku. Grio­is jest wła­śnie w dro­dze po­wrot­nej do swo­je­go obo­zu poza mia­stem, gdy wi­dzi bie­gną­cą ku nie­mu ,,mło­dą ko­bie­tę z roz­wia­ny­mi wło­sa­mi i prze­ra­że­niem na twa­rzy. Za nią po­dą­ża nio­są­ca dziec­ko pia­stun­ka. Ko­bie­ta ta po­wie­dzia­ła mi, że jest żoną fran­cu­skie­go przed­się­bior­cy, któ­re­go ar­mia ro­syj­ska za­bra­ła ze sobą, ona zaś zo­sta­ła sama z dziec­kiem i tą oto ro­syj­ską słu­żą­cą". Te­raz dom jej pło­nie i bie­dacz­ka nie ma się gdzie schro­nić. Za­po­mniaw­szy za­py­tać ją o na­zwi­sko (czy mo­gła­by to być Ma­ria-Lu­iza Chal­mé, któ­ra wkrót­ce od­naj­dzie się u boku Na­po­le­ona?), Grio­is za­bie­ra cała trój­kę uchodź­ców do swe­go po­wo­zu i wie­zie