1812 Marsz na Moskwę

­li in­nych wspo­mnień, ani też żad­nej in­nej przy­szło­ści, oprócz wo­jacz­ki. Nig­dy o ni­czym in­nym nie roz­ma­wia­li. Ofi­ce­ro­wie albo byli ich god­ni, albo się ta­ki­mi sta­wa­li, bo aby eg­ze­kwo­wać wyż­szość swo­je­go stop­nia wo­bec ta­kich lu­dzi trze­ba było móc po­ka­zać im swo­je rany i świe­cić wła­snym przy­kła­dem". De Lau­gier - wciąż brną­cy przez Pol­skę wśród upa­łów w kie­run­ku Pi­lo­ny - za­uwa­ża, że jego wło­scy wia­ru­si, lu­dzie któ­rzy wal­czy­li w Hisz­pa­nii, bio­rąc mię­dzy in­ny­mi udział w ob­lę­że­niach Sa­ra­gos­sy i Ge­ro­ny: ,,za­chę­ca­ją no­wych przy­by­szów swo­imi wo­jen­ny­mi opo­wie­ścia­mi tak, że re­kru­ci się oży­wia­ją. Cią­gły marsz po­lep­sza ich żoł­nier­ską po­sta­wę. Przez tak czę­ste pod­kre­śla­nie swo­ich osią­gnięć woj­sko­wych, we­te­ra­ni zo­bo­wią­zu­ją się do udo­wod­nie­nia swo­im po­stę­po­wa­niem tego, co ka­za­li o so­bie są­dzić in­nym". Je­śli wie­lu z tych ,,sta­rych" uczest­ni­ków kam­pa­nii, lu­dzi oko­ło trzy­dziest­ki czy czter­dziest­ki, nig­dy nie otrzy­ma­ło awan­su, to dzia­ło się tak za­zwy­czaj dla­te­go, że nie umie­li czy­tać ani pi­sać. Inny ze zna­ko­mi­tych ad­iu­tan­tów Ber­thie­ra, ma­jor Mon­te­squ­iou de Fézen­sac, po­to­mek jed­nej z naj­star­szych fran­cu­skich ro­dzin woj­sko­wych, któ­ry za­cią­gnął się jako sze­re­go­wy w cza­sach Obo­zu w Bo­ulo­gne4, dzie­li ów­cze­snych ofi­ce­rów ar­mii na trzy ka­te­go­rie: ,,Pierw­sza ka­te­go­ria, skła­da­ją­ca się z nie­daw­nych ab­sol­wen­tów szkół woj­sko­wych, za­pa­lo­nych, wy­szko­lo­nych, ale też nie­do­świad­czo­nych i mało roz­wi­nię­tych fi­zycz­nie, z po­cząt­ku nie była zdol­na po­do­łać nad­mier­nym tru­dom kam­pa­nii. Dru­ga ka­te­go­ria, wręcz prze­ciw­nie, skła­da­ła się z by­łych pod­ofi­ce­rów, któ­rych cał­ko­wi­ty brak wy­kształ­ce­nia po­wi­nien był po­wstrzy­mać ich dal­szy awans, otrzy­ma­li oni jed­nak no­mi­na­cje ofi­cer­skie, aby pod­trzy­mać du­cha ry­wa­li­za­cji i uzu­peł­nić ogrom­ne stra­ty, spo­wo­do­wa­ne tak mor­der­czy­mi kam­pa­nia­mi; byli to zna­ko­mi­ci żoł­nie­rze, od­por­ni na zmę­cze­nie, zna­ją­cy z dłu­giej prak­ty­ki wszyst­ko to, cze­go w niż­szych sze­re­gach może na­uczyć woj­na. Trze­cia ka­te­go­ria, miesz­czą­ca się gdzieś po­środ­ku mię­dzy dwie­ma po­przed­ni­mi, skła­da­ła się z wy­kształ­co­nych ofi­ce­rów w sile wie­ku, ukształ­to­wa­nych przez do­świad­cze­nie i peł­nych szla­chet­nej am­bi­cji wy­róż­nie­nia się i za­słu­że­nia na dal­szą ka­rie­rę. Nie­ste­ty tych było wła­śnie naj­mniej". Do któ­rej z tych trzech ka­te­go­rii za­li­czył­by on sier­żan­ta - ma­ją­ce­go nie­dłu­go zo­stać pod­po­rucz­ni­kiem - Jana Ro­cha Co­igne­ta? Z pew­no­ścią do dru­giej. Gwar­dzi­sta mu­siał mieć co naj­mniej 5 stóp 7 cali wzro­stu47. A ten mały sier­żant musz­try 2 Puł­ku Gre­na­die­rów Pie­szych Gwar­dii prze­szmu­glo­wał się tyl­ko dzię­ki wy­pcha­niu bu­tów ta­lią kart. Jak już wie­my, do­pie­ro nie­daw­no na­uczył się on abe­ca­dła, z pew­no­ścią ma­jąc na oku ten tak nie­zwy­kle po­żą­da­ny pa­tent ofi­cer­ski, któ­ry ,,w cza­sie kam­pa­nii mógł ozna­czać róż­ni­cę mię­dzy ży­ciem a śmier­cią", zwłasz­cza je­że­li ktoś miał pe­cha - ja­kie­go mie­li i Le Roy i Fézen­sac w 1807 - i do­sta­wał się do nie­wo­li. Na ra­zie jed­nak, tego upal­ne­go dnia nad Nie­mnem, Co­ignet jest od­po­wie­dzial­ny za część Skar­bu Ce­sar­skie­ Je­śli puł­ki usta­wio­ne na brze­gu rze­ki tego go­rą­ce­go po­po­łu­dnia mają ja­kąś sła­bą stro­nę, to jest nią zbyt duża ilość mło­dych żoł­nie­rzy. Ża­den pułk I Kor­pu­su nie jest moc­niej­szy od 85 Puł­ku Li­nio­we­go. Kie­dy jed­nak Le Roy do­łą­czył do nie­go w Pru­sach Wschod­nich, stwier­dził, że jego ba­ta­lion ,,skła­dał się nie­mal cał­ko­wi­cie z mło­dych żoł­nie­rzy, po­trze­bu­ją­cych dużo opie­ki, nie żeby", do­da­je, ,,mia­ło to ich uchro­nić od ta­kich sa­mych wy­ma­gań, ja­kie sta­wia­my na­szym we­te­ra­nom, albo od ma­sze­ro­wa­nia tak samo dłu­go". Już te­raz, po trzy­dnio­wym mar­szu przez Pol­skę, za­le­d­wie czte­ry pią­te woj­ska do­tar­ło nad Nie­men. Śred­ni wiek ko­le­gów Bo­ur­go­in­ga, młod­szych ofi­ce­rów z 5 Puł­ku Ty­ra­lie­rów Gwar­dii, nie­wie­le prze­kra­cza dwa­dzie­ścia lat.