Ebook Szemrane towarzystwo niegdysiejszej Warszawy mobi,epub

h wa­run­kach, ja­kie mamy obec­nie, na dwor­cu w War­sza­wie nie moż­na za­chę­cać cu­dzo­ziem­ców do zwie­dza­nia Pol­ski. 18 lu­te­go 1935 r.". ,,KU­RIER WAR­SZAW­SKI", 1935, NR 51 Naj­wcze­śniej, bo już w 1716 roku, zo­stał oświe­tlo­ny ra­tusz, a do­pie­ro w po­ło­wie lat pięć­dzie­sią­tych bra­my No­wo­miej­ska i Kra­kow­ska; o la­tar­nie dba­li usta­no­wie­ni spe­cjal­nie w tym celu pa­choł­cy. Wów­czas to też - jak twier­dzi So­biesz­czań­ski - ,,na­ka­za­no wła­ści­cie­lom pa­ła­ców, ka­mie­nic i dwor­ków, aże­by przed bra­ma­mi swo­ich po­se­sji jed­ne, lub dwie la­tar­ni w mia­rę ob­szer­no­ści do­mów za­pro­wa­dzi­li i noc­ną porą la­tar­nia­mi oświe­ca­li". ,,Co do bez­pie­czeń­stwa oso­bi­ste­go w War­sza­wie dla ob­cych i tu­tej­szych - czy­ta­my w in­nym miej­scu tego nie­oce­nio­ne­go źró­dła - usta­no­wie­ni byli noc­ni Stró­że miej­scy po wszyst­kich uli­cach i pa­tro­le kon­ne. Po­rzą­dek ten tym bar­dziej jest ko­niecz­ny, gdy do­tąd pra­wie wszyst­kie uli­ce jesz­cze nie są oświe­tlo­ne". Ten stan rze­czy trwał jed­nak krót­ko. Stró­żów nie opła­ca­no, pa­tro­le zwi­nię­to, ,,znik­nę­ło tu wszel­kie bez­pie­czeń­stwo pu­blicz­ne, kra­dzie­że co­dzien­nie po­mna­ża­ją się, a i mor­der­stwa już się zda­rza­ją. Co to da­lej z tego bę­dzie, nie wia­do­mo" - tro­skał się je­den z cu­dzo­ziem­ców, któ­rzy w owych la­tach od­wie­dzi­li War­sza­wę. Od­po­wiedź na to py­ta­nie moż­na zna­leźć u in­ne­go au­to­ra. An­to­ni Ma­gier, kro­ni­karz ów­cze­snej War­sza­wy, wspo­mi­na­jąc te cza­sy, pi­sał, że ,,kto sam szedł w nocy przez uli­ce, trzy­mał goły pa­łasz przed sobą dla prze­cię­cia strycz­ka, je­śli mu zło­dziej na szy­ję za­dzierz­gnął"; spo­ty­ka­ło to miesz­kań­ców mia­sta w ,,przej­ściach wą­skich i po­kąt­nych". W tym sa­mym okre­sie ,,Ga­ze­ta War­szaw­ska" od­no­to­wa­ła wy­ra­że­nie ze zło­dziej­skie­go slan­gu: ,,za­jął szu­mo­wi­skiem po li­ga­rach albo po ma­ków­ce"; ozna­cza­ło to, we­dług ska­za­ne­go na śmierć kry­mi­na­li­sty: ,,ude­rzyć pał­ką po no­gach lub gło­wie". Me­to­da taka - jak z tego wy­ni­ka - była wi­docz­nie czę­sto sto­so­wa­na, bo nic le­piej niż ję­zyk nie od­da­je współ­cze­snej so­bie prze­stęp­czej ,,mody". Uni­ka­no wów­czas miejsc ustron­nych, a po­dróż­ni przed­się­bra­li nad­zwy­czaj­ne środ­ki bez­pie­czeń­stwa. Oświe­tle­nie, a więc i bez­pie­czeń­stwo na uli­cach, po­pra­wi­ło się nie­co w la­tach póź­niej­szych, gdy (znów So­biesz­czań­ski) ,,na­sta­li tu tak­że la­tar­ni­cy do na­ję­cia, to jest chłop­cy od ko­mi­sa­rzy cyr­ku­ło­wych nu­me­ra­mi na la­tar­kach opa­trze­ni, po­dej­mu­ją­cy się prze­cho­dzą­cym po uli­cach świe­cić". Po­pra­wi­ło się jesz­cze bar­dziej w 1816 roku na sku­tek ,,no­we­go spo­so­bu oświe­tla­nia ulic la­tar­nia­mi czwo­ro­gra­nia­sty­mi, za­wie­sza­ny­mi mię­dzy dwo­ma słu­pa­mi na sznu­rze w środ­ku, ao trzy­dzie­ści, czter­dzie­ści do pięć­dzie­się­ciu kro­ków jed­na od dru­giej od­le­głych". Roz­wie­szo­no je naj­pierw na Kra­kow­skim Przed­mie­ściu, Se­na­tor­skiej i Mio­do­wej, po­tem na dal­szych uli­cach; w su­mie było ich osiem­dzie­siąt. Z po­cząt­kiem wrze­śnia 1819 roku ,,za­czę­to oświe­cać mia­sto no­wy­mi la­tar­nia­mi, ge­new­ski­mi zwa­ny­mi"; tych było 245. Wte­dy też ,,urzą­dzo­no straż noc­ną z trzy­dzie­stu pa­tro­li­stów zło­żo­ną, któ­rych licz­ba w mia­rę po­trze­by do sześć­dzie­się­ciu pię­ciu po­więk­szo­na zo­sta­ła, i wten­czas nie­któ­re cyr­ku­ły mia­ły po pię­ciu lub sze­ściu pa­tro­li­stów, któ­rzy z ha­la­bar­da­mi i grze­chot­ka­mi od zmro­ku do rana po cyr­ku­łach cho­dzi­li". W 1829 roku było już w mie­ście 588 la­tarń; nie­któ­re, tzw. re­wer­be­ro­we, wy­po­sa­żo­no w lu­ster­ka. Jak wy­ni­ka z pra­sy, roz­bo­je w tym cza­sie usta­ły, jed­nak zręcz­ni noc­ni zło­dzie­jasz­ko­wie, tzw. lip­ka­rze (od ,,lip­ko" - okno, luf­cik) gra­so­wa­li w naj­lep­sze, po­dob­nie jak ,,drzym­ca­rze", któ­rzy noc­ną porą okra­da­li miesz­ka­nia i skle­py. Oświe­tle­nie ga­zo­we za­pro­wa­dzo­ne w la­tach pięć­dzie­sią­tych też mia­ło zna­cze­nie, tym bar­dziej że lamp ga­zo­wych było już dość spo­ro: na po­cząt­ku lat sześć­dzie­sią­tych bli­sko ty­siąc, a pod ko­niec wie­ku pra­wie 7000; na po­cząt­ku XX wie­ku za­czę­ły je wy­pie­rać