Syn cyrku

"Przychodzi taki moment, kiedy trzeba się puścić.
W takim momencie jesteś panem swego losu.
W takim momencie wszyscy wędrują po niebie."

Niewątpliwie na książkę trzeba przeznaczyć sporo czasu, jednak warto to zrobić, bo fantastycznie się ją poznaje, zapewnia ciekawą intelektualną rozrywkę, daje zajmujący materiał do przemyśleń i pozostawia z poczuciem satysfakcji czytelniczej. Jednocześnie nie będę ukrywać, że niektóre fragmenty historii nie potrafiły mnie tak intensywnie wciągnąć, jak zdecydowana większość powieści, ale wynikało to raczej z wchodzenia w tematykę nie zawsze pozostającą w sferze moich zainteresowań, przynajmniej na tyle, aby mocno się w nią zagłębiać. John Irving kolejny raz zachwyca czytelnika bogactwem mistrzowsko przeplatających się wątków, z jednej strony sprawiających wrażenie wzajemnie niepowiązanych, a z drugiej zgrabnie zazębiających się. Autorowi płynne przejścia wychodzą w tak naturalny sposób, że pozwalają wychwycić każdą perspektywę, aspekt, niuans.

Zapraszani jesteśmy na wycieczki w różnorodne sfery ludzkiej egzystencji. Właśnie człowiek, jego złożona natura, nieuchwytne definiowanie, niejednoznaczne przyporządkowanie, stają się bazą do niepowierzchownych analiz obyczajowych klimatów, tym cenniejsze, że pozbawione zaszeregowania, oceniania i osądzania. Biegle przenosimy się od seksualnych sfer do religijnych podstaw, od inności do tolerancji, od poszukiwań tożsamości do dostrzegalnych anomalii. Interesująco ukazano podłoże dualizmu osobowości, niedopasowanie, rozdarcie, niemoc przenikania mentalnych barier. Cyrk odnoszący się do centrum rozrywki i jednocześnie analogia do biegu życia, karłowatość w ujęciu fizycznej odmienności, tak absorbująca uwagę głównego bohatera, oraz karłowatość duszy człowieka, psychicznych niedyspozycji i słabości. Bliźnięta poruszający się po różnych ścieżkach życia, wykazujący się wyjątkową wrażliwością lub obojętnością, dokonujący trudnych wyborów, ponoszący ich konsekwencje. Podwójność wyrażona w iluzji filmów kryminalnych, fikcyjnych scenariuszach zdarzeń, zderzająca się z rzeczywistością, faktami związanymi z działalnością seryjnego mordercy. Nie wspominając już o mieszance męskich i damskich pierwiastków umieszczonych w jednym ciele.

Spoglądamy na kondycję współczesnego świata, symptomy spłyconego i pospiesznego życia, implikacje powszechnych migracji, miejsce jednostki w społeczeństwie, globalny i lokalny patriotyzm. Interesujące i cenne spostrzeżenia, tym bardziej, że książka napisana ćwierć wieku temu staje się źródłem porównań i analogii. Przekonuje obraz otwartości na świat, krajobrazy, kultury, tradycje, a równolegle pogubienie w tożsamości, jednolitości i równoważności. Kluczowa postać powieści, Farrokh Daruwall, lekarz ortopeda, scenarzysta filmowy, badacz genetycznych uwarunkowań karłowatości, nieustannie przerzuca pomosty między Bombajem o Toronto, orientalnym a zachodnim klimatem, świadectwami bogactwa i biedy. Chciałby w każdym z tych miejsc cieszyć się całkowitą akceptacją, zrozumieniem i docenieniem. Irving skonstruował skomplikowane portrety postaci, wyraziste i przekonujące, potrafiące zaskoczyć, zdumieć i zaszokować. Negatywne cechy przeplatają się z pozytywnymi, heroiczne czyny z tchórzliwymi, zaś słodkie smaki życia z gorzkimi. Swobodnie zanurzamy się w barwnych opisach miejsc, ludzi i zdarzeń, w kolażu ludzkich emocji i pragnień, poddajemy atmosferze kryminalnej intrygi będącej spoiwem fabuły. Kontrastowo, kontrowersyjnie, czasem absurdalnie i dziwacznie, ale również komicznie, groteskowo i ironicznie.

bookendorfina.pl

Tradycyjnie, można by rzec, pisarza którego książkę skończyłem całkiem niedawno nikomu przedstawiać nie trzeba. Jego powieści zapadają w pamięć i obok żadnej nie można przejść obojętnie. Wystarczy wspomnieć publikacje takie jak:
?Jednoroczna wdowa?
?Uwolnić niedźwiedzie?
?Świat według Garpa?
?Modlitwa za Owena?
czy ?Aleja tajemnic?.

?Syn cyrku?, przekazuje nam to wszystko, do czego ten pisarz mnie przyzwyczaił. Oto pewien lekarz ortopeda, jest jednocześnie autorem niezwykle popularnych kryminałów. Podróżując ciągle pomiędzy Kanadą, a Indiami poznaje on nie tylko wygodne życie elit, ale i okropne warunki, w jakich skrajna biedota próbuje egzystować. Lekarz ten jest rozdarty między dwoma światami. Mimo tego że za każdym razem obiecuje sobie, że do Bombaju nigdy już nie wróci, ciągle coś stoi na przeszkodzie, aby tą obietnicę spełnić. Jednocześnie przejawia pewną fascynację karłami, których bada i usiłuje odkryć przyczynę karłowatości. Jakby tego było mało zostaje wplątany w pewne wydarzenia, w których główną rolę odgrywa pewien seryjny morderca?

Autor nie oszczędza swoich bohaterów i stawia ich przed wyborami, które nie każdy umiałby przyjąć. Jednocześnie pięknie kreśli różnice między dwoma światami jakimi są Toronto i Bombaj. Doskonale pokazuje tą różnicę, kulturową, mentalną, religijną i jest to największy plus tej powieści. Oczywiście i tutaj nie mogło zabraknąć pewnych kontrowersji, z których autor słynie, są one można by rzec jego znakiem firmowym. Jednak pisarz ten, jak żaden inny umie ukazać zepsucie czy jakieś ?zakazane? praktyki w sposób stonowany i nie rażący zbytnio, a to naprawdę duża sztuka.

Podsumowując kolejna doskonała powieść, wpisująca się doskonale w nurt powieści?egzotycznych? tego twórcy. Mieliśmy powieść z wątkami meksykańskimi, teraz możemy się zaznajomić z indyjskimi. Zachęcam do lektury.

DWIE TWARZE KAŻDEGO Z NAS

Chuck Palahniuk w swojej twórczości przekonywał, że każdy z nas prowadzi trzy życia. Nosi trzy maski. Irving pod tym względem jest nieco skromniejszy, bo w ?Snu cyrku? pokazuje nam bohaterów wiodących dwie różne egzystencje i żyjących w dwóch różnych światach ? Wschodu i Zachodu. I między dwoma różnymi gatunkami rozdarta jest ta powieść ? przechodząca płynnie od typowej dla autora obyczajowej sagi, do pewnego novum, czyli klasycznego thrillera z mordercą i zagadką w tle.

Głównym bohaterem ?Syna cyrku? jest szanowany ortopeda Farrokh Daruwalla, który swoje życie dzieli między Toronto a Bombaj. W Kanadzie czuje się obcym, chociaż tu najlepiej pasuje, jak w domu czuje się natomiast w Indiach, do których wciąż wraca, choć obiecuje sobie, że nie wróci już nigdy ? ale tam każdy widzi w nim obcego, bo nawet Hindi nauczył się dopiero w szkole, a nikt nie nabierze się na jego angielski z udawanym indyjskim akcentem. Rozdarty między te dwa światy próbuje pogodzić różne zajęcia, których się ima, bo pomoc medyczna, jaką oferuje w Bombaju jest tylko jedną stroną medalu. Farrokh przy tej okazji daje upust swoim zainteresowaniom, badając tutejsze karły, żeby odkryć i wyeliminować przyczynę karłowatości. Jednocześnie zajmuje się pisaniem scenariuszy do serii filmowych kryminałów, które zyskały sporą popularność. Co jednak, kiedy sam znajdzie się w środku zagadki rodem z thrillera, kiedy pojawi się seryjny morderca?

Uważany za jedną z najlepszych książek o Indiach, ?Syn cyrku? to powieść rozdarta, jak jej główny bohater. Jednocześnie typowa i nietypowa dla Johna Irvinga, eksploruje zarówno doskonale znane z twórczości pisarza motywy, jak i zupełnie nowe literackie rejony. Nie jest to więc do końca ten sam Irving, którego wszyscy doskonale znają, choć pisze w ten sam co zawsze sposób, ale i w tej odsłonie jest ciekawy i wart poznania. Wprawdzie nie należę do miłośników tematyki indyjskiej, bardziej więc autor podobał mi się w odsłonie Meksykańskiej, jaką pokazał w ?Alei tajemnic? ? oczywiście mówię tu o bardziej ?egzotycznych? jego powieściach, nie mniej i ?Syn cyrku? to jedna z tych książek, które warte są polecenia każdemu.

Co ma do zaoferowania? Pierwsze, co rzuca się w oczy to całe to orientalne tło, przedstawione z dbałością o szczegóły, przepięknie odmalowane słowami, ukazujące zarówno miejsca, kulturę, religię, jak i całkiem sporo historii i ciekawostek. Wszystko to jest żywe, dogłębnie potraktowane i momentami wręcz epickie, choć powieść nie opowiada przecież o wielkich wydarzeniach. Na tym tle Irving umieszcza tradycyjne dla siebie elementy (cyrk, bohater pisarz, seks, miłość, kontrowersje, mistrzowsko poprowadzone farsy pełne dziwnych, ale przekonujących wydarzeń), postacie o skomplikowanym rysie psychologicznym, mnóstwo przeplatających się wątków, odniesienia do życia pisarza i powracające motywy.

I chociaż nie jest to najlepsza z powieści Johna Irvinga, ani tym bardziej najgorsza, ?Syn cyrku? wart jest polecenia każdemu. Znakomicie napisany, monumentalny i imponujący, wciąga w swój świat i losy bohaterów. Jeśli jeszcze go nie znacie, zachęcam gorąco do lektury! Naprawdę warto.

"Syn cyku" to książka potwierdzająca, iż Irving wielkim pisarzem jest. Autorzy opisów pojawiających się na obwolutach książki starają się przekonać czytelnika, że to "przede wszystkim niezwykle misternie skonstruowany kryminał". Fakt - mamy tu sprawę kryminalną. Nie jest jednak ona osią powieści, bo nie wokół niej akcja się toczy. Ta sensacyjna afera raczej splata ostatecznie różne nici, szeroko rozciągające się po 700 stronach utworu. To nie powieść dla miłośników kryminału. To książka dla miłośników słowa - bo Irving jak mało kto potrafi nim operować. Nie znaczy to wcale, iż język Irvinga jest skomplikowany, trudny. Nie! Geniusz Irvinga przejawia się m.in. w kunsztownie budowanych zdaniach i misternie dobieranych słowach, przy czym nie powoduje to absolutnie poczucia zawiłości językowej. Dla mnie, miłośniczki "dobrego słowa" właśnie, czytanie Irvinga jest czystą przyjemnością. To również powieść dla zwolenników fabuły wcale nie prostej."Syn cyrku" z jednej strony skłania do myślenia, pobudza do refleksji: na temat samego człowieka, jego kondycji w świecie opanowanym przez zło i nędzę, jego samotności, gdy brak mu korzeni, nieuchronności zdarzeń. Z drugiej - przenosi nas w pełen życia, barwny świat Indii. Indie stają nam przed oczami jak żywe: przez wszystkie kartki powieści towarzyszy nam hałas Bombaju, jego zapach, koloryt, specyfika tego rejonu. Mamy wrażenie, że niemal dotykamy tej części świata i zanurzamy się po uszy: i w tym, co nas w Indiach pociąga, i w tym, co nas od nich odrzuca. Postacią centralną utworu uczynił Irving pana Daruwallę - urodzonego w Indiach obywatela Kanady. Doktor tak naprawdę nie "czuje" Indii, do których co jakiś czas wraca jako do kraju "rodzinnego", ale też i nie "czuje" Kanady, w której spędził większą część swego życia. W Bombaju jest obcym, w Toronto - imigrantem. W Kanadzie - szanowanym ortopedą, w Indiach - autorem tandetnych filmów, których sam nie ceni. Pozbawiony korzeni, miota się między Wschodem a Zachodem, próbując odnaleźć "dom". Doktor - imigrant nie jest jedynym, który poszukuje swojego miejsca. Poczucia przynależności tak samo brakuje i Johnowi "Inspektorowi" Dharowi - aktorowi "stworzonemu" przez doktora; i Martinowi Millsowi - czterdziestoletniemu bratu-bliźniakowi Dhara, który chce zostać księdzem, i dzieciom ulicy, których - mimo podejmowanych prób - nie zawsze udaje się wyrwać z rąk biedy i stręczycieli.W swym poczuciu osamotnienia bohaterowie są tak bliscy nam. Irving wyposażył powieść w całą gamę postaci: są tu wrażliwi na krzywdę dzieci "Samarytanie", próbujący dać im szansę na lepsze życie; są zobojętnieni na nędzę mieszkańcy Bombaju; są także zwyrodnialcy i mordercy, czerpiący chorą przyjemność z zadawania bólu. Pisarz pokazuje Indie nie te z folderów biur podróży: poznajemy kraj skrajności, oszałamiających barw i niewyobrażalnego fetoru, krwawych konfliktów religijnych i różnorodności kulturowej. To też ważny głos w sprawach współczesnego świata: homofobii, fanatyzmu religijnego, AIDS, prostytucji, rasizmu, kryzysu wiary, nienawiści wobec wszelkiej inności. Głos ważny, chociaż nie nachalny: Irving nie krzyczy, Irving "przemyca" te kwestie, dzięki czemu nie czujemy się strofowani, nagabywani. "Syn cyrku" to fascynująca podróż nie tylko w głąb Indii, ale także w głąb człowieka.