Skandynawska wieża Babel

Powieść Jerzego Stypułkowskiego jest anatomią urzędu, dokonaną z dużą finezją, umożliwiającą drążenie wielowarstwowości biurokratycznego molocha i zaglądanie w jego liczne i niewidzialne w świetle dziennym zakamarki, ze znawstwem i intuicją wirtuoza pióra.
Urząd widziany oczyma narratora, a także głównego bohatera, jawi się jako enklawa myśli totalitarnej, jako miejsce inwigilacji pracowników, mobbingu niepoddających się militarystycznemu rygorowi kancelarii i braku tolerancji dla jednostkowych zachowań. Celem kierownictwa, na którego czele stoi mający zaufanie departamentu późny genesek i aparatczyk z tytułem generalnego dyrektora , jest zmienienie urzędników w zespół uległych mutantów, pozbawionych cech indywidualnych, wyzbytych aspiracji decydowania o swoim życiu i przede wszystkim uległych urzędowi. Chodzi wszak o aktywne uczestniczenie w zaklinaniu rzeczywistości, czemu służą ceremonie i ryty w postaci rozlicznych warsztatów, konferencji i całej gamy absurdalnych projektów, oraz towarzyszącej im indoktrynacji . Rezultatem tych socjotechnicznych zabiegów sypiący się i nieefektywny, nękany permanentnym kryzysem urząd, przedstawiany jest jako sukces.
?Jesteśmy na dobrej drodze? ? to słowa generalnego dyrektora, zamykające sześcioletnią (sic!) kadencję jego rządów.
Polecam, także z uwagi na uniwersalność poruszanego tematu.
.

Powieść Jerzego Stypułkowskiego jest satyrą w klasycznym tego słowa znaczeniu. Obraz ciemnych stron urzędu jest niezmiernie sugestywny, autor wprowadza czytelnika w mglisty i destrukcyjny świat zniewolenia biurokratyczną ceremonią i czyni to w sposób oryginalny, mieszając realizm z groteską. Nie sposób nie współczuć bohaterowi powieści, doznającego katorgi codziennego powielania tych samych ogłupiających i deprecjujących czynności, które coraz bardziej upodabniają go do dotąd przez niego pogardzanego ?homo burocraticus?. Walka K. z urzędem i dehumanizującym systemem ma cechy tyleż heroiczne, co tragikomiczne. Jego biurowa odyseja jako żywo przypomina przygody walczącego z wiatrakami błędego rycerza. Otaczające go postaci - przerysowane i groteskowe - jak ulubienica szefów Johanna, kancelaryjny gay Uffe, łosiowaty Lars: są archetypem oportunisty, który doskonale wtapia się w kancelaryjny krajobraz i koegzystuje z urzędem w swoistej symbiozie. Tylko dla tych portretów ? malowanych piórem zamaszystym i finezyjnym ? lektura warta kilku godzin uwagi. Dystynkcji satyrze dodaje opisanie rozlicznych - w swej wymowie groteskowych projektów - jakimi para się załoga biurokratycznego molocha - mogących stanowić symbol pogrążającej się w chaosie i sypiącej się Wieży Babel.

Książka jest niebywale treściwa. Można powiedzieć, że składa się z kilku warstw. Jedną z nich jest subiektywna, ta, która stanowi swoistą odyseję bohatera i co słusznie nazwana jest przez autora stadium udręki. Inną warstwą jest bardziej obiektywna, dotycząca krytyki społeczności celebrującej działalność pozorną, działalność dla samej działalności ? owo udawanie działania, lub - jak kto woli -przelewanie pustego w próżne, towarzyszące większości zadań i wizji, jakich ima się Urząd. Nie sposób przeoczyć wątków psychologicznych, a właściwie freudianskich, widocznych w mistrzowsko opisanych snach, oraz scen rodem z teatru groteski, nie pozbawionych czarnego humoru i autoironii. Atmosfera Urzędu jest duszna, klaustrofobiczna ? jej oddanie wymagało nielada wirtuozerii.

Książka mówi sporo o społeczności zdyscyplinowanej, w której widmo utraty pracy, czy chociażby zdegradowania, nabiera rozmiarów apokalipsy. Społecznością urzędniczą rządzi strach ? strach przed utratą stanowiska, przed uzyskaniem służbowej nagany, przed narażeniem się czymkolwiek szefowi , wreszcie starch przed ostracyzmem. Atmosfera bojaźni jest jak sunami ? przenika niejako przez ściany urzędu, przedostaje sią we wszystkie jego zakątki i zagnieżdża się w duszach, czyniąc z pracowników bezwolną masę bez cienia protestu poddającą się terrorowi i ektrawagancjom generalnego dyrektora. Gorąco polecam!