Na wschód od Edenu

Wstyd trochę, że Steinbecka poznaję dopiero teraz. Powieść noblisty pochłonęła we mnie wszystko: umysł, serce i duszę. Poruszyła to, co we mnie pierwotne, co wrodzone, co odziedziczone po przodkach, po pierwszych rodzicach i co nabyte. Mówi o wszystkim w każdym. Przez pierwsze strony siedziałam głęboko w trawie zastanawiając się czy kiedyś w końcu wyjdę z tych opisów łąk i wzgórz. Zacisnęłam jednak zęby pchana instynktem, że mam w rękach coś niezwykłego. I w końcu przedarłam się przez zielone opisy i weszłam w powieść na tyle piękną na ile piękna jest ludzkość. I na tyle mroczną na ile ludzkość jest mroczna. Nieprawdopodobnie głębokie spojrzenie w duszę pojedynczego człowieka i człowieczeństwa ogółem wbija w fotel. Sam Steinbeck pisał, że "Wielka i trwała opowieść musi mówić o każdym, bo inaczej nie przetrwa". "Na wschód od Edenu" to powieść boleśnie prawdziwa, ale równocześnie kojąco balsamuje rany zadane przez bolesne pytania i wydarzenia. Czy przynosi odpowiedzi? Tak - odpowiedzi to serce tej powieści i świadectwo wysokiej klasy pisarza. Mamy tu historię fikcyjnej rodziny Trasków i Hamiltonów. Jest początek XX wieku. Sama dolina Salinas, którą z tak wielką miłością opisuje i w której rozgrywa się większość wydarzeń była pisarzowi dobrze znana. To w niej umiejscowił ranczo, na którym trzech niepodobnych do siebie bohaterów rozprawia o pierwszej zbrodni świata, która kładzie się cieniem na życiu każdego człowieka. Pośród barwnych opisów miejsc i postaci i niejako ponad fabułą zostaje opowiedziana na nowo historia Kaina i Abla. Mocna i wielka literatura.

"Wspaniała powieść o miłości, zdradzie, grzechu, który przybiera różne formy i często prowadzi do zguby... ". Opis, który znalazłam na okładce odczuwam identycznie. To jest piękna i poruszająca książka, którą mimo 850 stron pochłonęłam w zaledwie dwie doby.

Steinbeck w swojej książce przenosi nas do XIX-wiecznej doliny Salinas, w której z roku na rok przybywa coraz więcej ludzi, ale opiera się głównie na historii rodziny Trasków. Adam z powodu śmierci matki zyskuje macochę oraz przyrodniego brata Karola. Ich relacje są jednak bardzo trudne, a los w końcu ich rozdziela. Każdy podąża swoją drogą. Po śmierci ojca stają się dla siebie jeszcze bardziej obcy. Karol zostaje na gospodarce, a Adam postanawia założyć rodzinę z psychopatką, która starannie ukrywa złe czyny i myśli. Po narodzinach bliźniaków zostaje sam, a opieką nad Kalebem i Aronem przejmuje chiński przyjaciel, a zarazem służący Li. Los lubi się powtarzać, więc nastoletni już bracia niespecjalnie za sobą przepadają. Walka toczy się o pieniądze, o kobietę i o znalezienie matki, która okazuje się być prostytutką.

To bardzo piękna, a zarazem bardzo smutna saga rodzinna. Zżyłam się z bohaterami, którzy są bardzo ludzcy ze swoimi marzeniami, myślami i czynami. Nikt tam nie jest idealny. Każdy ma swoje tajemnice. Czasem, jak to w życiu bywa cieszyłam się razem z nimi lub wręcz przeciwnie, byłam na nich zła. Ciężko było ocenić mi ich postępowanie, ale z łatwością mogę ocenić książkę, z której na każdym kroku czułam napięcie. Mimo wielu opisów, działo się naprawdę wiele i zaskakująco.

Książka podzielona jest na 5 części. Narracja głównie trzecioosobowa, ale pierwszoosobowe wstawki sprawiają, że staje się jeszcze bardziej realna. Skupia się głównie na grzechu przeciwko bratu, co widać bardzo w relacjach braci, jak i synów Adama. Zazdrość, gniew, miłość, strach... Autor przeplata umiejętnie wszystkie emocje. Czyta się szybko i lekko. Ma jednak ogromną wadę. Książka waży sporo, co powoduje ból w dłoniach. Nie rezygnujcie jednak z tego powodu, bo naprawdę jest warta przeczytania.

?Na wschód od Edenu? to jedna z kilku książek nagradzanego, amerykańskiego pisarza Johna Steinbecka i zarazem jedyna pozycja autora, którą miałam na do tej pory okazję przeczytać.
Książkę tę można poniekąd nazwać sagą rodzinną. Opowiada bowiem o losach kilku pokoleń rodziny Trasków, oraz Hamiltonów, najbardziej skupiając się jednak na historii Adama i Samuela.
O czym tak naprawdę jest ?Na wschód od Edenu?. Odpowiedź na to pytanie jest dużo trudniejsza niż może się wydawać. Moim zdaniem książka traktuje przede wszystkim o potrzebie bliskości. Opowiada bowiem o ludziach niekochanych lub kochanych za mało. O tym co w naszej psychice wywołuje brak ciepła ze strony drugiej osoby. Ukazuje nam jak bardzo ludzie pragną troski oraz miłości i do czego potrafią się posunąć, aby zdobyć choć trochę uwagi. Bohaterowie powieści popełniają wiele okropnych czynów, poczynając od zaniedbywania dzieci, a kończąc na próbie morderstwa. Nie potrafię ich jednak znienawidzić. Dostrzegam bowiem motywy ich działania i pewną desperację, która nimi kieruje. Wszystkie ich myśli i czyny mają jeden cel ? odnalezienie ciepła i poczucia bliskości. W nadziei na odszukanie ich są jednak w stanie zapomnieć o wszystkim, co piękne i ważne.
Dlaczego książka ta jest tak wartościowa? Jej głównymi atutami nie są wcale barwni bohaterowie, intrygująca fabuła czy inteligentne dialogi, lecz jej przesłanie. Przesłanie zawarte w jednym słowie, przesłanie, które wydaje się tak proste. Timszel ? to jedno słowo stanowi całą prawdę o człowieku ?od momentu pojawienia się na ziemi do czasów współczesnych.
Steinbeck stworzył książkę piękną. Szalenie inteligentną, a zarazem bardzo subtelną. Brak tu wzniosłych, patetycznych sformułowań, które miałyby nas przekonać do przewartościowania się bądź zmiany swoich zachowań. Celem opowieści nie jest bowiem moralizowanie nas na siłę, ale uświadomienie nam, że zawsze mamy wybór i tylko od nas zależy, w która stronę zdecydujmy się pójść. To właśnie czyni nas ludźmi.

Swoją recenzję zacznę oryginalnie. Otóż, nie należy czytać ani tego, co jest na tylnej stronie okładki, ani tego, co stanowi krótką charakterystykę książki w Gandalfie. Nie dość, iż ten tekst zdradza jak się potoczy akcja tak mniej więcej dwóch trzecich książki, (odbierając tym samym przyjemność czytania), to jeszcze informacje tam zamieszczone nie do końca są prawdą. Ta powieść, to nie tylko saga rodu Trasków, ale również Hamiltonów. Poza tym jest to rozprawa filozoficzna i opisani w niej bohaterowie stają się czasami tylko ilustracją tez autora. A jakie to tezy? Oto kilka z nich: ?Kiedy jest się dzieckiem, jest się ośrodkiem wszystkiego. Wszystko dzieje się dla nas. Inni ludzie? To tylko duchy, które istnieją po to, żeby było do kogo mówić. Ale gdy dorastamy, odnajdujemy swoje miejsce, swój własny wymiar i kształt. Coś idzie od nas do innych i od nich do nas. Tak jest gorzej, ale i o wiele lepiej? czy ?Pod wierzchnią warstwą swoich przywar ludzie pragną być dobrzy i pragną być kochani? a także ?Dorastasz. Czasem myślę, że świat wtedy właśnie doświadcza nas najbardziej, a my cofamy się w siebie i przypatrujemy samym sobie ze zgrozą. Ale nie to jest najgorsze. Myślimy, że każdy w nas zagląda. Brud jest wtedy bardzo brudny, a czystość olśniewająco biała?. Główne pytania na jakie chce odpowiedzieć pisarz jest: na ile nasz los determinuje urodzenie? Czy jesteśmy w stanie uciec przed przeznaczeniem? Czy możemy ustrzec się grzechu? Ta książka to też rozważanie wydarzeń z historii USA od około 1865 do mniej więcej 1918, czyli między innymi, wojen i bitew, zmechanizowaniu rolnictwa, edukacji. Mądra dojrzała książka, choć jeśli ktoś liczy na opowieść, rodem z serialu, o dwóch braciach, ich nietypowych ojcach oraz wyrodnej matce, to może się rozczarować. Dla mnie swoistym mottem są słowa: ?Winniśmy pamiętać o śmierci i starać się żyć tak, aby nasz zgon nie przyniósł światu radości?. Polecam, te prawie osiemset pięćdziesiąt stron przeczytacie nie wiadomo kiedy.