Milczenie

"Idźcie na cały świat. Głoście Dobrą Nowinę wszelkiemu stworzeniu" - tak nauczał Jezus. Mając w pamięci te słowa, misje chrześcijańskie wyruszały swego czasu w najdalsze zakątki świata, by nieść Chrystusa wszystkim tym, którzy go jeszcze nie poznali. "Milczenie" jest opowieścią (w dużej mierze opartą na faktach), która przenosi nas do Japonii - kraju, w którym w XVII wieku rzymsko-katoliccy misjonarze mieli szczególnie trudne zadanie. W ówczesnym Kraju Kwitnącej Wiśni chrześcijaństwo było zakazane, karane i napiętnowane ze szczególnym okrucieństwem.
Gdy do Portugalii nadciągnęła wieść, że kapłan, od wielu lat niestrudzenie głoszący w Japonii Słowo Boże, ugiął się pod naciskiem tamtejszych władz i publicznie ogłosił swoje odstąpienie od wiary, trzej jego uczniowie, chcąc potwierdzić lub zaprzeczyć tym szokującym doniesieniom, potajemnie wyruszają do Japonii. Ich losy wkrótce się rozdzielają, a czytelnik podąża śladem jednego z nich, ojca Rodrigo, któremu misjonarskie doświadczenie każe na kwestię wiary spojrzeć z całkiem innej perspektywy.
"Milczenie" to opowieść smutna; to ponad 280 stron smutnej, nostalgicznej narracji. Radości z przeżywania wiary i obcowania z Chrystusem nie ma tu praktycznie w ogóle. Są za to strach, ciągłe inspekcje urzędników, ukrywanie się, tortury i męczeństwo. A nade wszystko książka pełna jest tytułowego milczenia - milczenia Boga, patrzącego w ciszy na ludzkie cierpienie i niereagującego na krzywdę swoich wyznawców.
Shusaku Endo porównuje Japonię do bagna, na którym ziarno chrześcijańskiej wiary nie ma prawa zakiełkować i na pewno zgnije. Książka w okrutny sposób podważa sens organizowania kolejnych misji, skoro ich efektem są jedynie śmierć lub publiczne odstępstwo od wiary i wyrzeczenie się Boga. Ponadto według autora Japonia to kulturowo całkiem inny kraj; japońskie tradycje, wychowanie i zwyczaje nigdy nie zostaną zastąpione wartościami chrześcijańskimi, a i sami mieszkańcy nigdy nie będą w stanie zrozumieć idei rzymsko-katolickiego Boga. Zwłaszcza gdy Bóg ten milczy, cierpliwie wsłuchując się w agonalne jęki chrześcijan, skrępowanych i wiszących głową w dół w ziemnych jamach lub depczących wizerunek Jezusa, któremu przecież przysięgali dozgonną wierność.
"Milczenie" paradoksalnie jest książką pełną krzyku. Ale jest to krzyk niemy, odbijający się echem w duszy człowieka; krzyk sprzeciwu, wznoszący się ku niebu wraz ze śmiercią każdego zamęczonego chrześcijanina; krzyk rozpaczy, której coraz częściej towarzyszą pytania o sens wiary, o boże miłosierdzie czy wreszcie - o samo istnienie Boga.
"Głoście Dobrą Nowinę wszelkiemu stworzeniu" - prosił Jezus. Któż z nas, będąc na miejscu ojca Rodrigo, miałby na tyle odwagi, by prośbę Jezusa spełnić bez chwili zawahania?

"Za tym złowrogim spokojem morza czuję milczenie Boga: wydaje mi się, że Bóg milczy z założonymi rękoma, słysząc ludzki lament."

Znakomicie ukazane gwałtowne i brutalne zderzenie dwóch cywilizacji i wypełniających je wartości religijnych. Książka niesamowicie wciąga, zapewnia intensywne przeżycia, skłania do wielowątkowych refleksji, pozostawia czytelnika z wciąż otwartym pytaniem o istnienie boga. Sugestywnie, przejmująco, dramatycznie, z dynamicznym rytmem prowadzącym po scenariuszu zdarzeń, przy czym dysponującym także sporo przestrzeni na pogłębione przemyślenia. Bezwzględna walka władz siedemnastowiecznej Japonii z chrześcijaństwem, polityka represji uzasadniona poczuciem zagrożenia wobec spójności kraju, szeroka skala stosowania okrutnych fizycznych i psychicznych tortur. Fakty, ówczesne wydarzenia leżące u źródeł opisywanej historii, ukazane z dbałością o spójność wyrazistych obrazów i przenikliwość emocjonalnego wydźwięku. Losy prawdziwych postaci poddane literackiemu przetworzeniu wywołują ogromne wrażenie, a psychologiczne portrety silnie przekonują. Podobało mi się zastosowanie różnych form prowadzenia narracji, co bardzo ubarwiło i zintensyfikowało odbiór fabuły. Wspaniała powieść, wymagająca, ale równocześnie pozostawiająca z poczuciem dużej satysfakcji czytelniczej.

Trzej portugalscy misjonarze dostają się potajemnie do Japonii w poszukiwaniu swojego mistrza i mentora, ojca Cristóv?o Ferreira, który po dwudziestu latach oddanego tworzenia wspólnoty chrześcijańskiej rzekomo dokonał aktu apostazji. Z zaangażowaniem śledzimy silne wątpliwości, intensywne wahania i żywiołowe rozterki ogarniające jednego z jezuitów, Sebasti?o Rodriguesa, dla którego kapłaństwo w zasadniczym stopniu nadało sens życiu. Wystawiony na wyjątkową próbę wiary wpada w coraz większą niepewność, poczucie wstydu, wszechogarniające cierpienie. Narastający konflikt wewnętrzny, konieczność dokonywania trudnych wyborów, wydają się nieuchronnie wiązać z klęską i porzuceniem wyznawanych wartości. Jak długo zdoła opierać się niebezpiecznym podszeptom, potężnym naciskom, negatywnemu przykładowi niesionemu przez ceniony autorytet, utraconej ufności, okrutnego milczenia boga wobec ludzkiego cierpienia? Jak daleko odejdzie od wyśnionych marzeń związanych z poświęceniem i wytyczonej wymagającej ścieżki życia? Czy wciąż cieszyć się będzie szacunkiem w oczach swoich i innych? Czy wobec silnych represji pozostanie w zgodzie z sobą, a w tym wypadku gotów będzie zginąć śmiercią męczeńską? Czy też metodą kolejnych ustępstw powoli zacznie zbliżać się do nieuchronnej moralnej katastrofy, wyrzeczenia się istoty wiary, skorzystania z obietnicy swobodnego życia?

...