Listy ze strefy zerowej (twarda)

w mun­du­ry. Koń­co­wym re­zul­ta­tem tego było to, że owi ge­ne­ra­ło­wie rzad­ko otrzy­my­wa­li nie­po­żą­da­ne in­for­ma­cje i nig­dy im się nie sprze­ci­wia­no. Haig, Ni­vel­le, Fal­ken­hayn, Ca­dor­na, Bru­si­łow i inni mo­gli więc spę­dzać czas w cał­ko­wi­tej izo­la­cji w swo­ich twier­dzach, od­da­le­ni wie­le ki­lo­me­trów od li­nii fron­tu, ry­so­wać ołów­kiem ani­li­no­wym strzał­ki na ma­pach i pla­no­wać ,,bi­twy", gdzie ży­cie ludz­kie spro­wa­dza­no do ja­kiejś tech­nicz­no-sta­ty­stycz­nej abs­trak­cji, wci­śnię­tej gdzieś mię­dzy sumę ki­lo­gra­mów gra­na­tów i dłu­gość dru­tu kol­cza­ste­go. Była to chłod­na lo­gi­ka ,,prze­my­sło­wa", prze­nie­sio­na na pola bi­tew­ne. Mo­gli w ten spo­sób pro­du­ko­wać je­den idio­tyzm za dru­gim, któ­ry po­chła­niał ży­cie ko­lej­nych lu­dzi, po­nie­waż dla nich je­dy­nym efek­tem były krzy­we sta­ty­stycz­ne i ko­lum­ny cyfr, któ­re in­for­mo­wa­ły tyl­ko, jak prze­bie­gła dana ak­cja, ale nie in­for­mo­wa­ły one w ża­den spo­sób o praw­dzi­wej na­tu­rze ope­ra­cji. Nig­dy też nie oglą­da­li na wła­sne oczy woj­ny ani swych wo­ja­ków ubra­nych w spodnie z czer­wo­ny­mi lam­pa­sa­mi. Ist­nie­je prze­kaz, we­dług któ­re­go pod ko­niec ostat­niej fazy ,,trze­ciej bi­twy pod Ypres" ge­ne­rał po­rucz­nik sir Laun­ce­lot - do­wód­ca szta­bu, któ­re­mu pod­le­gał au­tor pla­nu ofen­sy­wy Haig - po raz pierw­szy uznał za sto­sow­ne udać się na li­nię fron­tu. Jego sa­mo­chód po­su­wał się mo­zol­nie przez bło­to i pust­kę znisz­cze­nia, a im bar­dziej zbli­ża­li się do rze­czy­wi­stej li­nii fron­tu, tym bar­dziej wzbu­rzo­ny sta­wał się ge­ne­rał po­rucz­nik. W koń­cu roz­pła­kał się i wy­buch­nął: ,,Mój Boże, czy na­praw­dę po­sła­li­śmy żoł­nie­rzy do wal­ki w ta­kich wa­run­kach?" Jego to­wa­rzysz w sa­mo­cho­dzie, któ­ry brał udział w ca­łej ofen­sy­wie, od­po­wie­dział na to bez­barw­nym gło­sem: ,,Da­lej bę­dzie jesz­cze go­rzej". Ist­nie­je prze­ra­ża­ją­ca, sta­ła sys­te­ma­ty­ka w spo­so­bie po­peł­nia­nia błę­dów. Sam po­mysł wiel­kiej ofen­sy­wy pod Ypres opar­to, jak się wy­da­je, na nie­po­ro­zu­mie­niu. Przede wszyst­kim sam Haig (głów­no­do­wo­dzą­cy) twier­dził, że ofen­sy­wa taka jest nie­zbęd­na, aby od­cią­żyć znaj­du­ją­cą się w trud­nym po­ło­że­niu ar­mię fran­cu­ską, choć ar­mia ta - kie­dy uda­ło się za­że­gnać wio­sen­ne bun­ty - za­czę­ła po­wo­li sta­wać na nogi. Po dru­gie po­trzeb­ne było zwy­cię­stwo na za­cho­dzie, aby wes­przeć roz­pa­da­ją­cą się ar­mię ro­syj­ską na wscho­dzie - cho­ciaż i tak już nic nie mo­gło jej ura­to­wać. Wresz­cie po trze­cie na­le­ża­ło na­tych­miast za­jąć wy­brze­że bel­gij­skie nad Ka­na­łem La Man­che, aby po­zba­wić nie­miec­kie ło­dzie pod­wod­ne moż­li­wo­ści ko­rzy­sta­nia z waż­nych por­tów i w ten spo­sób ogra­ni­czyć stra­ty wła­sne na Atlan­ty­ku - cho­ciaż one też za­czę­ły dra­stycz­nie spa­dać ze wzglę­du na wpro­wa­dzo­ny krót­ko przed­tem sys­tem kon­wo­jów. Miej­sce na atak wy­bra­no też jak naj­gor­sze. Wo­kół Ypres Bry­tyj­czy­cy zaj­mo­wa­li nie­wiel­kie wy­brzu­sze­nie dłu­go­ści oko­ło 10 km i głę­bo­kie na nie­ca­łe 5 km. Wo­kół tego wła­śnie wy­brzu­sze­nia, na oko­licz­nych wzgó­rzach sie­dzie­li Niem­cy. Za po­mo­cą swych po­tęż­nych lor­ne­tek mar­ki ,,Ze­iss" mo­gli śle­dzić naj­mniej­szy ruch w re­jo­nie wy­brzu­sze­nia i ścią­gnąć ar­ty­le­rię, któ­ra z ko­lei ze swych po­zy­cji znaj­du­ją­cych się na przed­nich sto­kach oko­licz­nych wzgórz mia­ła do­sko­na­łe, sze­ro­kie pole ostrza­łu. Poza tym tak do­kład­ny wgląd w ru­chy prze­ciw­ni­ka spra­wił, że Bry­tyj­czy­cy nie byli w sta­nie ukryć swych przy­go­to­wań przed nad­cho­dzą­cą ofen­sy­wą, dzię­ki cze­mu Niem­cy dużo wcze­śniej mo­gli do­my­ślić się, że ich prze­ciw­ni­cy szy­ku­ją na­tar­cie. Na do­miar złe­go wy­bra­ny te­ren był pod­mo­kły; zie­mie w tym re­gio­nie moż­na było upra­wiać głów­nie dzię­ki temu, że cały ob­szar po­prze­ci­na­ny był sie­cią ka­na­łów wod­nych i ro­wów me­lio­ra­cyj­nych, co i tak nie­wie­le po­mo­gło, po­nie­waż po trwa­ją­cych kil­ka dni opa­dach gli­nia­sta zie­mia za­mie­nia­ła się w grzą­skie bło­to. A po­nie­waż po­ziom wód grun­to­wych znaj­do­wał się dość płyt­ko pod po­wierzch­nią zie­mi, ż