Gwiazda Ratnera

Don DeLillo, wielka postać amerykańskiej literatury współczesnej, uznany przez krytyków za jednego z czterech, obok Philipa Rotha, Thomasa Pynchona i Cormaca McCarthy?ego, najważniejszych pisarzy amerykańskich naszych czasów. DeLillo dał się poznać czytelnikom jako pisarz postmodernistyczny, w którego powieściach nagromadzenie odwołań kulturowych (w rozumieniu kultury jako całości działalności ludzkiej) osiąga poziom wiecznego śniegu; książki twórcy Libry są tak silnie intertekstualne, że nierzadko przebrnięcie przez wszystkie karty przypomina wysiłek porównywalny ze zdobyciem górskiego szczytu.

Nie inaczej jest w przypadku Gwiazdy Ratnera, czwartej powieści w dorobku Dona DeLillo. Opowiada ona historię genialnego chłopca, Billy?ego Twilliga, którego specjalnością jest matematyka czysta, a dokładnie jej bezużyteczna kategoria, tzw. ?zorgi?. Przyjrzyjmy się pokrótce głównemu bohaterowi.

"Miał czternaście lat i był niższy od większości rówieśników. Z bliska wydawał się tchnąć nieludzkim skupieniem, ugruntowaną intensywnością, która przeciwważyła ogólne przygaszenie i brak zaangażowania w brązowych oczach. (?) Po przyłączeniu się Szwecji do wojny otrzymał Nagrodę Nobla w trakcie krótkiej ceremonii zorganizowanej na trawniku w Pennyfellow w stanie Connecticut, zawieziony tam i odwieziony przez ojca na tylnym siedzeniu małego forda."

Billy zostaje zaproszony do wzięcia udziału w Eksperymencie Terenowym Numer Jeden, który zajmuje się rozszyfrowaniem tajemniczego komunikatu, wysłanego z okolic Gwiazdy Ratnera. Wszyscy pokładają ogromne nadzieje w młodym Twilligu, że to właśnie jemu uda się znaleźć rozwiązanie zagadki. Chłopak przemierza supernowoczesny budynek, w którym zgromadzeni zostali najznamienitsi uczeni z prawie wszystkich dziedzin nauki. Billy poznaje kolejne wielkie postaci, ich dziwactwa, poglądy, wchodzi w świat nauki i dostrzega, jak bardzo jest on nieuporządkowany. Wielu bohaterów, pojawiających się na kartach powieści, występuje tylko raz, by wygłosić swoją monotonną tyradę i zejść ze sceny, a Billy jest dla czytelnika przewodnikiem zagubionych w wielkim gmachu naukowego labiryntu.

Im dłużej trwa eksperyment, tym więcej pojawia się niewiadomych. Twillig jednak podchodzi do wszystkich nowych rewelacji z dystansem i stara się złamać kosmiczny kod o liczbie impulsów i pauz równej 101. Sama postać głównego bohatera jest w niezwykle ciekawy sposób skonstruowana. Billy to nastoletni geniusz matematyczny, potrafi szybko analizować i jest, jak się to mówi, młodym starym. Ale to tylko jedna strona medalu, gdyż chłopak ma także odruchy, w jakiejś części hamowane przez intelekt, charakterystyczne dla dorastającego dziecka.

"Pracuj aż do bólu, mój zuchu. Tego się od ciebie oczekuje. Wszyscy tego oczekujemy. Temu właśnie zawdzięczasz swoją wybraną dziedzinę. Stanowczo oczekujemy jak największego zaangażowania twojego intelektu. Jest tylko jeden sposób tworzenia ? jakby twoje życie od tego zależało, i tak to w istocie wygląda."

Powieść DeLillo stanowi oryginalną satyrę na dzisiejszą naukę i nie można odmówić autorowi bystrego spojrzenia. Pisarz wykazuje, że systemy i programy stworzone przez człowieka, a także jego twierdzenia stanowią jedynie erzac rzeczywistości, nie są w stanie wyjaśnić całości, gdyż jej nie ogarniają. Jednakże, nie można powiedzieć, że jest to lektura na wakacje. Gwiazdę Ratnera czyta się tak, jak chodzi po śniegu, z trudem; zapadamy się w treść, próbując przejść przez największe zaspy, złożone z wielu warstw znaczeniowych. Oprócz bariery, którą stawia czytelnikowi intertekstualność, pojawia się także mur w postaci języka. DeLillo wykorzystał, czy też po prostu stworzył żargon naukowy, popadający fragmentami w bełkot, w którym naprawdę trudno się połapać.

Nie myślcie jednak, że próbuję was odwieźć od lektury tej powieści. Sięgajcie śmiało po Gwiazdę Ratnera i zmierzcie się z tekstem, który będzie was oplatał i próbował zadusić. Jeśli uda się wam przebrnąć, odczujecie nie lada przyjemność, zapewniam. I żeby nie było, Don DeLillo w swej książce nie skupił się li tylko na nauce. Znajdziecie mnóstwo fragmentów, które mogą was zaskoczyć humorem i przykuć na dłużej uwagę.

"Nie trzeba zapisywać słów. Wiadomo, jak to będzie wyglądało, strona za stroną, i więcej wiedzieć nie trzeba. To właściwie wszystko. Istnieje cała kategoria pisarzy, którzy nie chcą, żeby czytano ich książki. To w pewnej mierze tłumaczy oszalałą prozę. Jeśli ktoś należy do tej kategorii, wtedy nie pisze po to, aby wyrazić to, co jest wyrażalne. Bycie zrozumianym jest trochę krępujące. Człowiek chce wyrazić z pełną mocą własne pragnienie, żeby nie być czytanym. Pisarzy do szału doprowadza ocieranie się o czytelników. Ci ludzie przeczytają to, co napisałem. Im więcej zrozumieją, w tym okropniejszy szał wpadnę."