Kto z nas nie zna romantycznej historii Romea i Julii, tragicznych kochanków z pięknej Werony, którzy zakochali się w sobie mimo sprzeciwu ich zwaśnionych rodzin? Mało kto, słysząc tytuł tej najsłynniejszej tragedii Szekspira, nie skojarzy jej z pięknym uczuciem, które połączyło młodych ludzi, a które nie miało szansy w pełni rozkwitnąć i któremu ostatecznie kres położyły trucizna i sztylet.
Podczas, gdy Romeo i Julia na przestrzeni wieków stawali się najbardziej rozpoznawalną parą kochanków w literaturze, a historia ich miłości zdobywała coraz większą sławę, na początku XX wieku, w jednym z dumnych miast Bliskiego Wschodu, pośród niedostępnych gór i piasków pustyni, gdzie Wschód spotyka się z Zachodem, swoją historię zaczęli pisać Ali i Nino.
Historia wspaniała i pełna nieposkromionej dzikości oraz perskiego temperamentu, twardych charakterów, upartych bohaterów i przede wszystkim wiernych kochanków, którzy mimo ogromu przeciwności losu, postanowili zawalczyć o szczęśliwe zakończenie. Jednak jak się okazało, los miał co do nich zupełnie inne plany. Na drodze do ich szczęścia stanęły nie tyle zwaśnione rodziny, a Wielka Wojna, która odmieniła losy zarówno bohaterów, jak i znacznej części świata.
Ali jest muzułmaninem, pochodzi z Azerbejdżanu, a w jego żyłach płynie krew człowieka pustyni, który najlepiej czuje się na grzbiecie wierzchowca, pędzącego przez piaszczyste stepy. Nino pochodzi z chrześcijańskiej gruzińskiej rodziny książęcej. Mieszkając na Zakaukaziu, czuje się Europejką, jest ciekawa świata i ponad wszystko ceni sobie osobistą wolność. Znają się od dzieciństwa, zakochują się w sobie i postanawiają się pobrać. Jednak ich miłość wielokrotnie zostaje wystawiona na ciężką próbę. Dzieli ich niemal wszystko: kultura, pochodzenie, wyznawane wartości. Podczas, gdy Ali słucha rad ojca i wuja dotyczących małżeństwa, traktowania kobiety i praw mężczyzny, Nino ze wszystkich sił walczy z nierównością i przeświadczeniem, że kobieta jest nic nie wartą, pozbawioną duszy istotą. Wychowana ?po europejsku? nie boi się tupnąć nogą, potrafi postawić na swoim i jednocześnie, szanując kulturę męża, przekonać go do swoich racji. Jej postawa i zachowanie są miłym zaskoczeniem, zwłaszcza, gdy czytelnik spodziewa się rozkapryszonej, uległej księżniczki, która podda się woli męża i będzie pokornie spełniać swoją powinność żony muzułmanina, a poznaje kobietę, która niejednokrotnie wykazuje się odwagą w niebezpiecznym sytuacjach i hartem ducha w starciu z obcą i zupełnie odmienną kulturą męża.
?Ali i Nino? to historia, która nie tyle zapiera czytelnikowi dech rozmachem, z którym została napisana, czy ogromem uczucia, które rozkwita na tle ważnych wydarzeń historycznych, co zetknięciem się dwóch odmiennych kultur, które mimo oczywistych i piętrzących się przeciwności, znajdują wspólny język. Siła miłości, która pozwala bohaterom pokonywać kolejne przeszkody jest wielka i tym większy cios odczuwa czytelnik, gdy zbliża się ku końcowi powieści, odsłaniającemu ostatnie wspólne chwile zakaukazkich kochanków.
Opowieść Kurbana Saida po raz pierwszy została wydana w 1937 roku i charakteryzuje się dość specyficznym stylem. Język powieści nie należy do najłatwiejszych i nie ułatwia czytelnikowi płynnego wczucia się w klimat książki. ?Ali i Nino? jest powieścią wymagającą i wbrew hasłu określającemu ją jako ?najsłynniejszą love story Kaukazu? jest czymś o wiele więcej, niż tylko historią tragicznej miłości. Wystarczy, że poświęcimy jej odrobinę uwagi i skupienia, a zaskoczy nas niezwykle plastycznymi opisami krajobrazów, szczegółami dotyczącymi obyczajów, dnia codziennego, czy ubioru ludzi Wschodu. Oprócz wątku romantycznego, znajdziemy tu również miejsce na akcję rodem z powieści sensacyjnej, z porwaniem, pościgiem i morderstwem w tle. Poza tym sporą cześć powieści zajmują fragmenty dotyczące politycznych rozważań, narad, przygotowań do walki, a w końcu samego starcia z wrogim oddziałem.
?Ali i Nino? to walka kontrastów, w której po przeciwnych stronach barykady stają kobieta i mężczyzna, Wschód i Zachód, islam i chrześcijaństwo, postęp i tradycja, honor i zemsta, wojna i pokój.
Zetknięcie się z dwóch odmiennych kultur, wyraziści, pełni temperamentu bohaterowie, silne uczucie i wielka historia w tle, to elementy, które sprawiają, że mimo początkowych trudności związanych z wczuciem się w czytaną historię, w ostatecznym rozrachunku nie można przestać jej czytać.
